یادداشت

محمد سالاری، رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی

«شب مردگی » مرکز پایتخت

در حال حاضر روند کاهش جمعیت ساکن شب در هسته پایتخت،غیرطبیعی شده است و مناطق مرکزی و قدیمی کلانشهر تهران، به عارضه «تخلیه جمعیت ساکن » دچار شده اند، طوری که هسته پایتخت هم اکنون به خاطر «خلوت شدن محله های اداری در شب » با خطر بروز انواع آسیبهای اجتماعی از جمله «شب مردگی » مواجه شده است.

«شب مردگی » مرکز پایتخت

تحقیقات نشان می دهد که در چهار منطقه ۶، ۷، ۱۱ و ۱۲ شهر تهران که
هسته پایتخت را شکل داده اند، فقط ۱۳ درصد از کل جمعیت ۸ میلیون و ۱۷۶ هزار نفری
این کلا نشهر در آنها سکونت دارند و به طور متوسط ۲۵۰ هزار نفر در هر یک از این ۴
منطقه شهری ساکن هستند، این در حالی است که متوسط حجم ساکنان مناطق اطراف هسته
مرکزی، بین ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار نفر است و در برخی از این مناطق، شتاب تبدیل
ساختمانهای مسکونی به مجتمع های اداری شیب تندی یافته است و چهره غالب محدوده
مرکزی تهران که در گذشته کاملا مسکونی بود، هم اکنون به محل کار و فعالیت تبدیل
شده است. تجربه نشان داده است هر منطقه از تهران که خالی از سکنه شود و فضای
سکونتگاهی در آن محله کم شود؛ پدیده شب مردگی در آنجا بروز پیدا میکند که نتیجه آن
شکل گیری آسیبهای اجتماعی خواهد بود. منطقه ۱۲ تهران نمونه محقق شده از پدیده شب
مردگی در پایتخت است که اکنون انواع معضلات اجتماعی در منطقه ۱۲ همچون محله هرندی
یا در بافت های تاریخی این منطقه را شاهد هستیم. این منطقه اگرچه جزو هویت و
پیشینه تهران است اما افزایش تعداد بناهای تاریخی خالی از سکنه ، این محلات را
آماده بروز آسیبهای اجتماعی کرده است.

بر اساس نتایج تحقیقات انجام شده توسط کمیسیون شهرسازی چنین چشم
اندازی از شب مردگی مشابه منطقه ۱۲ برای منطقه ۶ و ۷ و ۱۱ و حتی برخی محلات منطقه
۳ شهر تهران نیز قابل تصور است. آماری که شهرداری منطقه ۶ به شورا ارائه کرده،
نشان می دهد که طی چند سال اخیر در این منطقه از شهر ،حجم تغییر کاربر ی های
مسکونی به اداری ۵۵ درصد رشد داشته است. همین امر سبب می شود به تدریج بخش عمد ه
ای ا ز منازل مسکونی این منطقه به دلیل نیازهایی که از سوی سازمان ها برای ایجاد
شرکت های اداری و خدماتی وجود دارد تخلیه و تغییرکاربری داده شود.

در هر صورت زنگ خطر شب مردگی برای این مناطق به صدا درآمده است وتوسعه
شب مردگی این مناطق، موجب شهرمردگی شده و باعث میشود تا پلیس، نیروهای امنیتی و
سازمان های اجتماعی و مددکاری برای کنترل و انجام وظایف خود در این مناطق با
مشکلات فراوانی مواجه باشند و به همان نسبت، این مناطق به مامنی برای خلافکاران و
معتادان و مجرمان تبدیل می شود.

تغییر کاربری در مناطق، دلایل مختلفی دارد. بخشی از جمعیت و فعالیت
شهر تهران به منطقه پیرامون آن روی آورده و در آینده نزدیک نیز به دلیل شتاب بیشتر
استقرار جمعیت در پیرامون، تهران همچنان پهنه اصلی کار و فعالیت منطقه و جاذب رفت
و آمدهای شغلی خواهد بود. از این رو برای پاسخ به نیازهای کار و فعالیت، بخشی از
این تغییر کاربر یها به شکل غیرقانونی صورت می گیرد چرا که چنین تغییر کاربر ی
هایی ا ز یک سو برای مالکان توجیه ا قتصادی و ارزش افزوده خوبی دارد و از سوی دیگر
شهرداری در کوتاه مدت می تواند منابع مالی خوبی از این محل کسب کند؛ البته در
بلندمدت قطعا هزینه های زیادی بر شهر و مدیریت شهری تحمیل خواهد کرد.

همچنین یکی از بندهای طرح تفصیلی، بهانه ایست برای تبدیل کاربر ی ها
در مناطق ذکر شده. براساس این بند، شهردار یها می توانند در قالب ایجاد پشتیبا ن
های سکونت، ساختمان های مسکونی را به مشاغلی مانند نانوایی ها، میوه فروشی ها و
مشاغلی از این دست اختصاص دهند اما همین بند، بهانه ای شده برای رشد غیرقانونی و
قارچ گونه بخش های تجاری و اداری در این مناطق.

با مجوزهایی که از سوی مدیریت شهری برای تغییر کاربر ی های مسکونی به
اداری داده می شود عملا مناطق مرکزی شهر به سمت «شب مردگی » پیش خواهد رفت. همچنین
بخشی از تغییر کاربر ی ها مربوط به مصوبه مجلس است که براساس آن مشاغلی مانند سردفتران،
وکلاو… می توانند در واحدهای مسکونی کار کنند. برخی قوانین که در گذشته توسط
مجلس به تصویب رسیده عملا با اجرای طرح تفصیلی مغایرت دارد. به هر حال باید این
مصوبات و رویکردهای همگی اصلاح شود.

در راستای جلوگیری از شب مردگی در مناطق مرکزی شهر می بایست راهکارهایی
در کمیته ای با حضور صاحبنظران تدوین شود که این موضوع در دستور کار کمیسیون
شهرسازی و معماری شوار قرار دارد. برنامه احیای محدوده مرکزی با هدف مهار دافعه
جمعیتی در مناطق حدفاصل اتوبا ن های همت، چمران، امام علی)ع( و بزرگراه بعثت، در
دستور کار مدیریت شهری قرار دارد تا از طریق ایجاد محیط های تفریحی و گردشگری در
هسته پایتخت، چهره مناطق واقع در این محدوده را از «شب مردگی » به پویایی سکونتی
تغییر دهد. این برنامه با حفظ وضعیت ساختمان های مسکونی باقیمانده در مناطق مرکزی،
اجرا خواهد شد. همچنین می توان برای جلوگیری از خالی شدن بناهای ارزشمند در محدوده
مرکزی شهر با تشویق سرمایه گذاران بخش خصوصی کاربری این نوع املاک را به هتل یا
فضای تفرجگاهی تغییر داد تا زمینه حضور مردم در آنها فراهم شود. ضمن آنکه توجه به
گردشگری شبانه،امروز یکی از محل های درآمدزا برای شهردار ی های شهرهای بزرگ جهان
است. چرا ما نباید از این روش برای بازگرداندن روح زندگی و آشتی مردم با بافت سنتی
و قدیمی شهر استفاده کنیم. در همین باره مدیریت شهری از چندی قبل کار مطالعه
نورپردازی بافت های تاریخی و ارزشمند برای جذب گردشگران وشهروندان را آغاز و به زودی
این کار از طریق پیمانکاران عملیاتی خواهد شد. با تمام این تفاصیل مسئولان تغییر
کاربری های مسکونی به اداری در مناطق مرکزی شهر را باید یک تهدید جدی برای پایتخت
در نظر گیرند و با تدابیر صحیح و کارشناسانه از آن ممانعت کنند.

مطالب پیشنهادی

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا