زوال زمین در پی توسعه ناپایدار شهرها

صما- بحث پایداری وقتی مطرح می‌شود، بیشتر روی بحث انرژی تمرکز می‌شود، اما درواقع انرژی بخش کوچکی از بحث پایداری است و پایداری فراتر از این است. اصل پایداری به معنای خلاقیت، داشتن اخلاق حرفه‌ای و مسئولیت‌پذیری است.

بحث پایداری نشأت
گرفته از دو بحرانی است که امروز با آنها دست و پنجه نرم می‌کنیم. یکی از این
بحران­ها «تغییر اقلیم و تغییرات دما» در قسمت‌های مختلف جهان و مسائل ناشی از آن است.
برآیند این تغییرات در همه جای دنیا، به‌عنوان یک سمبل در ذوب شدن و نابودی یخ‌های
قطبی متمرکز شده است. یخ‌هایی که طی میلیون‌ها سال انباشته شده و تاریخچه اقلیم
جهان را در دل خودش دارد.۴۰ درصد از این یخ­ها در چهل سال گذشته ذوب شده و طبق
مطالعات تا ۱۸ سال آینده و طبق برخی محاسبات تا ۳۰ سال دیگر اثری از آنها باقی نمی‌ماند.
این در حالی است که در طول یک میلیون سال قبل، زمین این دما را به خود تجربه نکرده
است. بحران دیگر این است که انرژی‌های فسیلی در حال اتمام است و ما بدون انرژی هیچ
فعالیتی نمی‌توانیم انجام ‌دهیم.

بلاهایی که بر سر
زمین آورده ایم

بحث پایداری و
تغییر اقلیم، همه مرتبط است با توسعه‌ ناپایداری که در صده قبل از دوره مدرنیسم
شروع شد و ادامه یافت. سبک زندگی تغییر کرد و به مصرف‌گرایی تبدیل شد. در طول ۳۰
سال گذشته ما به اندازه ۲۰۰ هزار سال از منابع زمین استفاده کرده‌‌ایم. ما هر یک
میلیون سال کوشش زمین برای تولید یک بشکه نفت را در عرض یک سال مصرف می‌کنیم. از
آن طرف، بیشتر از آستانه تحمل زمین آلودگی به آن تزریق می‌کنیم. هم اکنون مشکل بزرگ
دنیا تغییر اقلیم و بحران‌های هویتی، فرهنگی، اقتصادی است و در بحث پایداری تاکید
می شود که نه فقط یک لایه، بلکه چندین لایه باید به صورت هم‌زمان و یکپارچه با هم
حل شوند.

وقتی از فضا به زمین
نگاهی می‌کنیم، از هر طرف که نگاه می‌کنیم می‌بینیم نه مرزی وجود دارد، نه زبانی، نه
نژادی. در قطب شمال هیچ صنعتی وجود ندارد ولی بیشترین اثر را می‌گیرد. از این رو همه
چیز یکپارچه است و باید مباحث را به همدیگر مرتبط بدانیم. بنابراین ما باید طبق شعار
مبحث پایداری، همه با هم جهانی فکر و احساس مسئولیت کنیم.

امروزه با مهاجرت
جمعیت جهان به شهرها، سرانه‌ها افزایش یافته و همین باعث شده که ۲۰درصد مردم جهان
۸۰درصد منابع را استفاده کنند. جنگل‌ها همه روزه در حال نابودی است و جنگل‌هایی با
۷۵۰ سال قدمت، همه از بین رفته‌اند. ما هر روز در حال بیابان‌زایی هستیم. سیل‌های
مهیب در نوارهای ساحلی و مناطق شمالی کشور همه زنگ خطرهایی است که ما را به این
مسئله هوشیار می­کند. در درون قاره‌ها در فلات مرکزی در بیشتر کشورها اکنون
خشکسالی حاکم است. امروز بحران آب بزرگتر از بحران انرژی است و گفته می­شود جنگ
جهانی سوم بر سر آب خواهد بود.

شهرها به‌طور دائم
رشد می‌کنند و مکان زیست ما هر روز کوچکتر می‌شود. در ابتدای قرن نوزدهم به ازای هر
انسانی ۸ هکتار زمین وجود داشت و حال به حدود ۲ هکتار رسیده و امروز با این بحران‌ها
درگیریم.

مصرف ۸۰ درصدی
انرژی در حیطه حرفه‌ای معماران و شهرسازان

در بخش انرژی حدود
۶۰ تا ۸۵ درصد مصرف انرژی جهان در شهرها مصرف می‌شود و مصرف انرژی در سطح جهان
درحال افزایش است. متاسفانه میزان مصرف انرژی و انتشار گازهای گلخانه‌ای در کشور
ما ۴برابر متوسط جهانی است. ما به اندازه کشوری مثل چین انرژی مصرف می­کنیم که
البته ۲۰ برابر ما جمعیت و حجم عظیمی از تولیدات را دارد و ما بیشتر آلودگی تولید می‌کنیم.

سازمان ملل می‌گوید
که تا سال ۲۰۲۰ انرژی مصرفی در ساختمان باید به حدود ۲۸درصد برسد. در آماری که
سازمان ملل منتشر کرده، ۴۸درصد مصرف انرژی جهان در بخش ساختمان و۲۷درصد در بخش حمل
ونقل اتفاق می‌افتد. اگر نیمی از انرژی مصرفی در بخش حمل و نقل مربوط به حوزه درون‌شهری
باشد، با این حساب بین ۶۰ تا ۸۰ درصد انرژی جهان در حیطه حرفه‌ای «معماران،
شهرسازان و فعالان ساختمانی» مصرف می‌شود، پس معماری و شهرسازی می‌تواند کلید این
مسائل باشد و به­یقین ما هرچه در بخش کاهش مصرف انرژی ساختمان بیشتر سرمایه‌گذاری
کنیم، بازدهی بالایی خواهد داشت.

در بحث پایداری،
جامعه مطرح است

تمام دست‌اندرکاران
و طراحان محیط مصنوع، باید در توسعه
مجموعه زیستی حتما باید به برنامه‌ریزی، نظارت، طراحی و مدیریت توجه کنند و در
زمینه معماری و شهرسازی، تمرکز خود را بر بحث پایداری بگذارند. چون بیشتر تغییراتی
که در اقلیم ما ایجاد شده، به‌خاطر فعالیت‌ها و ساختمان‌های ناپایدار و شهرهای
ناپایداری است که ایجاد کرده‌ایم و باید این قضیه را حل کنیم.

پایداری بحث بسیار
مهمی است و در پایداری، جامعه مطرح است. ما در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که با هم
تعامل داریم و نباید مزاحم هم شویم. امروز حتی حمل مصالح و فاصله آن با محل ساخت و
سازها هم حساب و کتاب دارد. استفاده از آلومینیوم جنایت است، به لحاظ اینکه هر
مترمربع نمای آلومینیومی ۲۵۰ برابر نمای آجری، انرژی برای تولید نیاز دارد.

امروزه با بحران
انرژی‌های فسیلی مواجه هستیم. طبق برآورد سازمان‌های BP و IEA
که به‌طور مرتب انرژی جهان
را تخمین می‌زنند، تا حدود ۴۰ سال آینده اثری از نفت و حداکثر تا ۵۵ سال آینده
اثری از گاز نخواهد بود. ذغال‌سنگ هم که بسیار آلوده‌کننده است، تا ۱۶۰ سال آینده وجود
دارد. اورانیوم که روی آن بیشتر بحث سیاسی مطرح است تا انرژی، طی ۶۰ سال آینده
تمام خواهد شد و هرچند یک انرژی پاک محسوب می‌شود، اما آن را هم نباید به‌عنوان یک
منبع برای آینده دور در نظر بگیریم.

البته هر چه به
اتمام انرژی‌ها نزدیک‌تر می‌شویم، بسیار گران‌تر می‌شوند و مصرف آنها غیراقتصادی
خواهد بود. بنابراین خورشید به عنوان یک منبع غنی و پاک و تحریم نشدنی، می‌تواند
در عرض یک سال ۳۵ هزار برابر آن میزان انرژی ای را که ما برای همه جنبه‌های زندگی
مصرف می‌کنیم، به ما بدهد. مشتقات و محسنات انرژی‌های تجدیدپذیر بسیار زیاد است و
در عین حال عادلانه می‌تواند تقسیم شود. مسئولان و سازمان نظام مهندسی باید به این
مسائل توجه کنند.

با افزایش تولید گازهای
گلخانه‌ای، دما بیشتر شده است و در کشور ما دما ۲ تا ۳ درجه بالاتر رفته و این
روند هم‌چنان ادامه پیدا خواهد کرد. دانشمندان پیش‌بینی می‌کنند که اگر با این
روند جلو برویم، کمترین تبعات آن این است که در ۱۰۰ سال آینده دمای متوسط زمین ۴
درجه بالاتر می‌رود.

امروز مردم دنیا نگران
کشتارهایی هستند که به‌دست داعش اتفاق می‌افتد، اما فراموش کرده ایم که رفتار ما
نسبت به همدیگر داعشی است. اگر ۸ درصد از مرگ انسان‌ها در جهان امروز به‌خاطر جنگ،
تصادف، تروریست، خودکشی و حوادث مشابه است؛ ۹۲ درصد به‌خاطر محیط آلوده اتفاق می
افتد و تعداد افرادی که در اثر بیماری سرطان می‌میرند، در مقابل تعدادی که بر اثر
جنگ کشته می‌شوند، ناچیز است.

استانداردهای محلی
برای کشور تدوین شود

از این نظر باید محیط
زیست را به‌عنوان یک مسئولیت ببینیم. تمام شاخص‌های زمین نشان می‌دهد که اوضاع
بسیار نامناسب است. در این حوزه کشورهای موفق اگر جهانی فکر کرده‌اند، ولی محلی
عمل کرده‌اند. ما به هیچ‌وجه نمی‌توانیم از استانداردهای دیگری استفاده کنیم. ما
باید برای خودمان استاندارد در حوزه های محیط‌زیست، آب و انرژی ایجاد کنیم و نگاهمان
به استانداردهای کشورهای دیگر باید به‌عنوان تجربه باشد نه به‌عنوان اینکه در ایران
استفاده شود.

با توجه به اینکه
تنوع اقلیمی، اجتماعی و اقتصادی در کشور ما حتی بسیار بیشتر از کشوری مانند آمریکا
است، در تهیه استاندارد برای ایران باید این مسائل را در نظر بگیریم. یعنی اگر در
آمریکا ۴۵ اقلیم وجود دارد ما از ۵۵ اقلیم در کشور برخورداریم و این نشان می‌دهد
که معیارها در تهیه استاندارد باید متفاوت باشد.

اگرچه در ایران
مباحث متعددی در بحث پایداری ساختمان مطرح شده است، ولی ذکر چند نمونه اقدام عملی
کار بسیار مشکلی است. از این نظر امیدوارم که سازمان نظام مهندسی به عنوان یکی از
متولیان صنعت ساختمان بتواند ضمن هماهنگی با ارگان‌های دیگر حداقل در هر شهر یا منطقه‌ای
نمونه‌هایی احداث کند که مردم ببینند این ساختمان‌ها درواقع چه مشخصاتی دارند.

چطور ممکن است یک
شهردار این موضوع را نپذیرد که ما امروز می‌توانیم ساختمان هایی بسازیم که به هیچ
انرژی برای بهره‌برداری نیاز نداشته باشد، در حالی که در دنیا از ۲۵ سال پیش
اقدامات بسیاری در این مسیر انجام شده و امروز دنیا با سرعت در این راه جلو می‌رود
و به تولید ساختمان های انرژی پلاس رسیده‌اند که حتی اضافه تولید انرژی هم دارد.
از این نظر روی مسئولان باید فرهنگ‌سازی شود تا به این قضیه بیشتر توجه کنند.
چراکه درواقع احداث ساختمان‌های سبز پرهزینه و گران نیست و حتی هزینه‌های جاری این
ساختمان‌ها در طول عمرشان بسیار ارزان‌تر و کمتر است.