افزایش ۱۰۰ درصدی قیمت سیمان
سیمان در تاریکی؛ بحران خاموشی و تهدید جدی برای صنعت ساختمان
همزمان با شروع فصل ساخت‌وساز، صنعت سیمان ایران با چالشی کم‌سابقه مواجه شده است؛ قطعی گسترده برق که از میانه فروردین آغاز شده، زنجیره تامین مصالح را مختل و پروژه‌های عمرانی کشور را در معرض توقف کامل قرار داده است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد ظرفیت تولید اسمی سیمان در کشور حدود ۸۹ میلیون تن است، اما پارسال، به‌دلیل محدودیت‌های انرژی، تولید واقعی به ۷۱ میلیون تن سقوط کرد. حالا اما شرایط وخیم‌تر شده است: کارخانه‌ها روزانه حدود ۱۲ ساعت از دسترسی به برق محروم‌اند به طوری‌که محمد اتابک، وزیر صمت، هفته گذشته درخصوص قطع کامل برق صنایع انتقاد و با رئیس‌جمهور برای جلوگیری از آن رایزنی کرد که البته بی نتیجه بود. کارخانه‌های سیمانی، فولادی و صنایع معدنی که از ۱۶ فروردین با ناترازی انرژی دست‌وپنجه نرم کرده بودند، حالا به مدت دو هفته از ۸ صبح تا ۱۱ شب روشنایی برق را نخواهند دید و این شرایط نه‌تنها منجر به کاهش تولید شده، بلکه بازار را نیز با التهابی جدی روبه‌رو کرده است.
خاموشی‌ها چگونه صنعت را از نفس انداختند؟
قرار بود در چهارم ماه پایانی سال گذشته و سه ماه اول 1404 قطعی برق نباشد تا واحدهای تولیدی ناترازی انرژی در سایر فصل‌ها را جبران کنند اما با تصمیم دولت، تولیدکنندگان سیمان در روزهای اخیر، ناچار به توقف‌های مکرر شده‌اند. علی‌اکبر الوندیان، دبیرکل صنفی کارفرمایان صنعت سیمان با انتقاد از قطعی پیش از موعد برق می‌گوید: سال گذشته قطعی برق از ۲۰ خرداد شروع شد ولی امسال از ۱۶ فروردین، باید این نوع اقدام‌ها با هماهنگی بخش خصوصی و دولتی در قالب تفاهم صورت بگیرد، نه اینکه غروب تصمیم‌گیری و شب اجرایی شود.
قطع ناگهانی و بدون هماهنگی برق، عملا بسیاری از خطوط تولید را تعطیل کرده و ذخایر نیز کفاف نیاز بازار را نمی‌دهد. بنا بر گزارش‌ها، کارخانه‌ها هرچه دارند برای عرضه در بورس اعلام کرده‌‌اند و سازمان بورس سعی دارد از طریق بازار سرمایه کنترل و مدیریت را انجام دهد. به گفته الوندیان در صورتی که تولید افزایش پیدا نکند با کاهش و کمبود بیشتر در بازار، تابستان سختی پیش رو خواهد بود.
نقش بازار سرمایه و معمای عرضه محدود
با وجود نیاز شدید بازار، عرضه سیمان در بورس کالا با محدودیت‌هایی روبه‌روست بدان معنا که حتی اگر کارخانه‌ها امکان فروش و عرضه را داشته باشند، سازمان بورس سقف تقاضای افراد را در بورس محدود می‌کند. برخی کارشناسان معتقدند این تصمیمات برای کنترل قیمت در بورس اتخاذ شده، اما نتیجه آن، افزایش فعالیت دلالان و رشد نرخ‌ها در بازار آزاد بوده است. کاظم آردی، رئیس اتحادیه صنف فروشندگان مصالح ساختمانی مشهد می‌گوید: با شروع فصل ساخت‌وساز و در شرایطی که تقاضا برای سیمان افزایش یافته، عرضه آن در بورس کم شده و از جایی که سال گذشته به دلیل قطعی گاز و برق، دپو مناسبی صورت نگرفته، بازار با کمبود مصالح به‌ویژه سیمان مواجه است. از سوی دیگر باید یادآور شد سیمانی‌ها باید به تعهدات صادراتی خود عمل کنند، بنابراین برای رفع تکلیف صادراتی خود، عرضه در داخل را کاهش خواهند که باز هم به افزایش قیمت و کمبود در بازار دامن می‌زند.
در حال حاضر، هر پاکت سیمان تا ۲۵۰ هزار تومان نیز معامله می‌شود؛ قیمتی که فشار مستقیم بر دوش مصرف‌کننده نهایی وارد می‌کند. از طرفی، برخی واحدهای تولیدی ناچار شده‌اند تعمیرات خود را به این دوره بحرانی منتقل کنند تا هم از زمان استفاده کنند و هم از منابع محدود باقی‌مانده بهره ببرند. تولید فعلی اغلب با اتکا به کلینکرهای ذخیره‌شده صورت می‌گیرد، به‌طوری‌که اگر چاره‌ای فوری اندیشیده نشود، زنجیره تامین به‌کلی از کار خواهد افتاد.
در ادامه اختلال در زنجیره تولید سیمان، محمدحسین رئیسی، دبیر انجمن تولیدکنندگان بتن آماده نیز از تعطیلی فعالیت حدود نیمی از تولیدکنندگان بتن آماده و تعدیل نیرو در این واحدها خبر داد که امکان اجرای پروژه‌های مسکن و عمرانی را از بین برده و می‌تواند پروژه‌ها را متوقف کند. به گفته رئیسی در یک ماه گذشته، قیمت سیمان تقریبا دو برابر شده و در عین حال، عرضه آن به نصف کاهش یافته است. به گفته او، در بازار آزاد، قیمت هر تن سیمان تا سقف ۵ میلیون تومان نیز معامله می‌شود. این مقام صنفی خاطرنشان کرد: به طور مثال می‌شد نسبت ورود و خروج سیمان برای کدهای بورسی مختلف رعایت شود، اما در عمل شاهدیم در برخی کد بورسی‌ها سیمان خریداری شده اما از کارخانه خارج نشده است و امروز می‌خواهند با قیمت‌های بالاتر خارج کنند. وی اضافه کرد: تا سال گذشته هر کسی که به خرید سیمان می‌پرداخت باید ۸۰ درصد آن را تا هفته بعد از خرید از کارخانه خارج می‌کرد؛ اما امروز این دستورالعمل وجود ندارد. در گذشته افراد برای دریافت کد بورسی باید به ارائه پروانه کسب، پروانه تولید و غیره می‌پرداختند، اما امروز هرکس می‌تواند یک کد بورسی بگیرد و به خرید سیمان بپردازد بدون اینکه مشخص باشد فعالیتی دارد یا خیر؟ حذف این قوانین سبب شده اکنون دلالان و واسطه‌ها سودهای چشمگیری داشته باشند.
رئیسی با ارائه برخی راهکارها افزود: انتظار می‌رود به منظور رفع و کاهش مشکلات، دوباره نسبت خروج ورود سیمان رعایت شود، کدهای بورسی که در کارخانجات «مانده سیمان» دارند اجازه خرید نداشته باشند، همچنین کدهای بورسی مورد بررسی قرار گیرند که آیا در صنعت فعال هستند یا خیر؟ در شرایط فعلی که عرضه کارخانجات به حدود نصف رسیده، باید اولویت خرید با کارخانجات استفاده کننده از سیمان باشد و پس از آن هر چه که باقی ماند توسط دیگران و واسطه‌ها خریداری شود تا شاید بتوان تا حدودی این مشکل را کنترل کرد. در غیر این صورت طی هفته‌های آینده معضل به حدی می‌تواند بزرگ شود که کل این صنعت و بلکه صنعت ساختمان با خطر تعطیلی مواجه شود.
وی اظهار داشت: هم اکنون ۷۰ کارخانه بتن آماده در شهر تهران و بیش از ۲۰۰ کارخانه در سطح استان فعالیت دارند که نیمی از آنها تعطیل شده‌اند و مابقی نیز با یک چهارم تا یک سوم ظرفیت در حال تولید هستند. در این زمینه طی مکاتبه‌ای با وزارت صنعت، معدن و تجارت خواستار آن شدیم تا به کدهای بورسی صنایع سیمان بر و کارخانجات سیمانی اولویت داده شود.
پروژه‌های بزرگ عمرانی در تیررس بحران
این بحران تنها به ساخت‌وسازهای مسکونی محدود نمی‌شود. کارشناسان هشدار می‌دهند پروژه‌های کلانی مانند سدسازی، پل‌سازی و راه‌سازی، به‌واسطه نیاز بالای سیمان، آسیب‌های جدی خواهند دید. افزایش قیمت سیمان در این پروژه‌ها می‌تواند هزینه‌ها را چند برابر کرده و زمان تحویل را به‌طور قابل توجهی به تعویق اندازد. به گفته هراتی، کارشناس صنعت سیمان، به دلیل عدم فعالیت نیروگاه‌های برق آبی و تمرکز بر نیروگاه‌های حرارتی برای جبران کمبود تولید برق، گاز تخصیصی به صنایع سیمانی کاهش یافته است. این امر می‌تواند بر تولید کلینکر که ماده اولیه تولید سیمان است، تاثیر منفی بگذارد. در حال حاضر، قیمت سیمان در بازار آزاد نسبت به قیمت بورس ۱۰۰ درصد افزایش یافته است. قیمت فروش سیمان در بورس ۷۰ تا ۱۰۰ هزار تومان است، درحالی‌که در بازار آزاد، هر پاکت سیمان به قیمت ۲۰۰ تا ۲۵۰ هزار تومان به دست مصرف‌کننده می‌رسد.
در چنین شرایطی، صنعت سیمان کشور چشم‌انتظار اقدام فوری و موثر دولت است؛ چرا که تداوم این وضعیت، نه‌تنها صنعت ساختمان، بلکه کل اقتصاد عمرانی کشور را با بحران روبه‌رو خواهد کرد.
