خط دوم متروی اصفهان با چالشی جدی مواجه شده؛ مسیری که قرار است در عمق ۲۵ متری زمین و با فاصله‌ای کمتر از ۲۰ متر از مسجد جامع تاریخی این شهر عبور کند، حالا نگاه‌های نگران داخلی و خارجی را به خود جلب کرده است. اختلاف نظر میان شهرداری و وزارت میراث فرهنگی درباره این پروژه، کار را به سازمان یونسکو کشانده تا این نهاد بین‌المللی در نقش داور، آینده این مسیر را تعیین کند.
مسجدی با سابقه ۱۳ قرن معماری اسلامی
مسجد جامع اصفهان، یکی از درخشان‌ترین نمونه‌های معماری اسلامی در جهان، میراثی ۱۳۰۰ ساله از تحولات معماری از دوره عباسیان تا صفویان را در خود جای داده است. این بنای شاخص، در سال ۱۳۱۰ به‌عنوان اثر ملی و در سال ۱۳۹۰ در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد. طراحی چهارایوانی الهام‌گرفته از کاخ‌های ساسانی، گنبدهای دوجداره و بهره‌گیری از مصالح اصیل ایرانی از جمله ویژگی‌هایی هستند که آن را به الگویی برای ساخت مساجد در سراسر آسیای میانه بدل کرده‌اند.
مجادله‌ای ۵ ساله بر سر ۲۰ متر اختلاف
بر اساس اظهارات سیدمهدی موسوی موحد، مدیر پایگاه میراث فرهنگی اصفهان، خط دوم مترو هنوز به نزدیکی مسجد نرسیده اما دستگاه حفاری در فاصله‌ای حدود دو کیلومتر از این اثر قرار دارد. او می‌گوید سه مسیر جایگزین برای عبور مترو در نظر گرفته شده بود که در نهایت مسیر کنونی، از فاصله‌ای کمتر از ۲۰ متر و از زیر محدوده‌ای که پیش‌تر زیرگذر میدان امام علی (ع) در آن احداث شده، به عنوان گزینه نهایی باقی مانده است.
با این حال وزارت میراث فرهنگی همچنان بر مخالفت خود اصرار دارد. موسوی موحد تاکید کرده است که در تمام مکاتبات با شهرداری و متروی اصفهان، هشدارهای لازم درباره پیامدهای عبور مترو از این محدوده اعلام شده است. او خاطرنشان کرد: این پروژه از حریم درجه یک مسجد عبور می‌کند و می‌تواند بر وضعیت پایداری و ایستایی بنای تاریخی اثرگذار باشد.
نظر یونسکو می‌تواند مسیر پروژه را متوقف کند
هم‌اکنون وزارت میراث فرهنگی در حال ارسال اسناد و مطالعات مرتبط با پروژه به کمیته میراث جهانی یونسکو است تا نظر نهایی این نهاد بین‌المللی اخذ شود. مدیر پایگاه میراث فرهنگی اصفهان احتمال مخالفت یونسکو را رد نکرده و هشدار داده است در صورتی که این نهاد، عبور مترو از کنار مسجد را تهدیدی برای ثبت جهانی بداند، دولت ناگزیر به توقف طرح خواهد بود.
موسوی موحد با اشاره به ماهیت آجری مسجد جامع و حساسیت آن در برابر لرزش‌های زیرسطحی هشدار داده است که عدم رعایت ضوابط حفاظتی ممکن است این اثر را در معرض خطر حذف از فهرست جهانی یا قرارگیری در فهرست آثار در خطر قرار دهد؛ موضوعی که تبعاتی فراتر از سطح ملی به‌دنبال خواهد داشت.
اصفهان در انتظار رای داور جهانی
با وجود گذشت بیش از پنج سال از آغاز مذاکرات بین نهادهای مختلف درباره خط دوم مترو، هنوز توافقی حاصل نشده و تصمیم‌گیری نهایی به خارج از مرزها سپرده شده است. حالا همه نگاه‌ها به یونسکو دوخته شده؛ سازمانی که باید بین توسعه شهری و صیانت از میراث بشری یکی را انتخاب کند. نتیجه این داوری، می‌تواند مسیر آینده زیر زمین اصفهان را برای همیشه تغییر دهد.
