گزارش اختصاصی صما از تخریب یک میراث معمارانه:
تقابل جنگ با فرهنگ؛ ساختمان شیشه‌ای فرمانفرماییان در آتش سوخت
در حمله هوایی روز ۲۶ خرداد ۱۴۰۴، یکی از آثار ماندگار معماری مدرن ایران با اصابت چهار بمب، در آتش سوخت. ساختمانی که سال‌هاست با عنوان «برج شیشه‌ای شبکه خبر» شناخته شده، بخشی از مجموعه اداری صدا و سیما و یکی از آخرین یادگارهای باقی‌مانده از دوران معماری مدرن پیش از انقلاب است. این بنا توسط عبدالعزیز فرمانفرماییان، یکی از پیشگامان معماری نوین ایران طراحی شده بود.
از طراحی مدرن تا اجرای دقیق
فرمانفرماییان، که بسیاری او را پدر معماری مدرن ایران می‌دانند، این پروژه را با فلسفه‌ای مبتنی بر شفافیت فضایی، هندسه ساده و احترام به نور و طبیعت آغاز کرد. او پیش از آن، طراحی آثاری چون ورزشگاه آزادی، موزه فرش و ساختمان‌های اداری شاخص تهران را بر عهده داشت.
پس از انقلاب، احتمالا پروژه به همت جهانگیر درویش پایان یافت؛ معماری که به‌ویژه به‌خاطر استفاده از بتن اکسپوز در طراحی‌های خود شهرت داشته و از آثارش به عنوان نمونه آموزشی در اجرای بتن‌کاری یاد می‌شد.
پله‌هایی که به نور می‌رسیدند
در ساختمان شیشه‌ای صدا و سیما، پله‌های بتنی به صورت اکسپوز اجرا و خرپاهای فلزی با دقت بالا طراحی شده‌اند. یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این بنا، وجود حیاط مرکزی با پوشش گیاهی و فضای باز در میانه ساختمان بود که فضاهای کاری را از درون به نور و طبیعت متصل می‌کرد. طبقه همکف، محل استقرار شبکه خبر، دارای دسترسی مستقیم به این فضای باز و روشن بود؛ رویکردی که با سنت ساختمان‌سازی بسته و بی‌نور بسیاری از ادارات دولتی در تضاد کامل بود. نمای شیشه‌ای بیرونی، نیز در آن دوران انتخابی جسورانه محسوب می‌شد؛ شفاف، مدرن و با فرم مکعبی، در هماهنگی با ساختار درونی و تاکید بر نور طبیعی.
مقاومت در برابر زلزله؛ معماری با دید مهندسی
مطالعات انجام‌شده در سال‌های اخیر نشان می‌دادند که این ساختمان توانایی مقاومت در برابر زلزله‌ای تا ۹ ریشتر را دارد؛ ویژگی‌ای که در میان ساختمان‌های بلندمرتبه قدیمی کمتر دیده شده و گواه بر درایت سازه‌ای تیم طراح است.
در آتش جنگ چه از دست رفت؟
حمله روز ۲۶ خرداد ۱۴۰۴ نه تنها به فضای داخلی آسیب جدی وارد کرد، بلکه باعث آتش‌سوزی و تخریب بخشی از نمای شیشه‌ای بنا شد. ساختمان شیشه‌ای صدا و سیما تنها یک مرکز رسانه‌ای نبود؛ بنایی بود که میراث معماری مدرن ایران را با شفافیت، صراحت و شکوه به نمایش می‌گذاشت. لحظه برخورد موشک که در پخش زنده شبکه خبر ثبت شد، یک زخم فرهنگی و تاریخی برای معماری ایران به حساب می‌آید.
