پیشبینی بازار مصالح ساختمانی تا پایان امسال
افزایش 30 تا 200 و حتی 400 درصدی نرخ مصالح و کالاهای ساختمانی در ماههای اخیر، شرایط پیچیدهای را برای تولیدکنندگان این صنعت ایجاد کرده است. در این میان بسیاری از واحدهای تولیدی که توان همگام شدن با نرخ تورم و افزایش قیمتها را نداشتند، از عرصه تولید کنار کشیدند. باقی واحدها نیز به واسطه چالشهای بیشمار در وضعیت دشوار یا نیمهتعطیلی، به فعالیت خود در این مسیر ادامه میدهند.
در میزگرد تخصصی با حضور حسین گروسی، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی، رسول خلیفهسلطان، دبیر انجمن تولیدکنندگان فولاد ; ایران و امید فرجی، نماینده انجمن تولیدکنندگان لوله و اتصالات پیویسی، به تحلیل شرایط کنونی حاکم بر روند تولید و پیشبینی وضعیت بازار مصالح ساختمانی تا پایان سال جاری پرداختهاند.
گروسی: باید خودتحریمی را درمان و قوانین را اجرایی کنیم
خلیفهسلطان: اگر مدیریت صحیحی بر بازار کنونی اعمال شود، میتواند به فرصت مناسبی برای بخش صادرات کشور تبدیل شود
فرجی: تولیدکنندگان به تولید ارزان روی میآورند و استانداردها را رعایت نخواهند کرد
با توجه به تاثیر مستقیم نوسانات نرخ ارز بر افزایش قیمت کالاها و مصالح ساختمانی، آماری از افزایش قیمتها در حوزه فعالیت خود و تاثیرات آن بر میزان عرضه و تقاضا ارائه کنید.
رسول خلیفهسلطان: با توجه به اینکه حدود 30 تا 40 درصد از فولاد مورد نیاز خود را در قالب مواد اولیه یا مصالح از خارج تامین میکنیم، بنابراین فولاد داخلی نیز به شدت از قیمتهای جهانی متاثر است و نوسانات قیمت فولاد در داخل و خارج بر قیمت فولاد بسیار تاثیر میگذارد. طی دو سه ماه گذشته به دلیل شوک شدید در بازار فولاد، کارخانهها قیمتها را افزایش دادند.
سالانه حدود 5 میلیون تن مواد اولیه توسط بخش خصوصی وارد کشور میشود که حدود 30درصد آن شمش است. بنابراین مواد وارداتی قیمت فولاد را در بازار تعیین میکند.
پس وقتی شوک ارزی ایجاد میشود، به تبع آن شوک قیمتی ایجاد میشود. حدود 70 فعال بخش خصوصی در قالب واحد تولیدی نورد فعالند که شمش خود را از خارج تهیه میکنند.
;اگر بخواهیم قیمت را پایین نگه داریم، نمیتوانند شمش را از خارج وارد کنند. اگر مثل گذشته از قیمتهای دستوری تبعیت کنیم، واردات 30 تا 40 درصد فولاد ممکن نیست. ; درواقع پایین نگه داشتن دستوری قیمتها و تعیین سقف قیمتی برای کالاهای فولادی تنها منجر به ایجاد رانت میشود، یا اجبار قیمتی ایجاد میکند که باعث میشود واردکننندگان دیگر کالا وارد نکنند و قیمتها را به اجبار پایین نگه دارند.
در چنین شرایطی واردات، صرفه اقتصادی برای تجار نخواهد داشت و 30 تا 40 درصد فولاد مورد نیاز وارد نخواهد شد. ; اما در دوره بعدی شوک قیمتی شدیدتری را در بازار ایجاد خواهد کرد. طبیعتا قیمتها باید در مناسبات آزاد تعیین شوند. ;
فرجی: چند کارخانه پتروشیمی در کشور، محصولات اولیه صنایع پیویسی را تامین میکنند. اگر فرض کنید که سالانه 80 هزار تن پیویسی در کشور تولید شود، میزان مصرف حدود 30 هزار تن است. ولی جالب این است که این مازاد تولید هم حتی به درستی به دست تولیدکنندگان نمیرسد. چون دولت سیاستهای صادراتی خاص خود را دارد و ارتباطاتش با کشورهای دیگر هم باید حفظ شود. از طرفی در شرایط خاص محدودیتهایی هم برای دولت پیش میآید. مثلا به دلیل محدودیت در واردات بنزین، ظرفیت پتروشیمیها را به تولید بنزین اختصاص میدهد و تولید پیویسی کاهش مییابد. طی دو سه ماه اخیر، علاوه بر افزایش سرسامآور قیمتها، نبود جنس هم باعث شد که حتی کارخانههایی که پیشبینیهای لازم را نکرده بودند یا توان مالی قوی را نداشتند، با رکود یا تعطیلی مواجه شوند. آمارها حاکی از افزایش قیمت حداقل 50 تا
;85 درصدی در صنعت پیویسی است. با فرض اینکه 30 درصد تاسیسات یک پروژه ساختمانی از پیویسی، آهن و کاشی و… تشکیل شود، افزایش قیمت ساختمان را به دنبال دارد. ;
آیا اگر مدیریت خوبی اعمال شود، این تولید مازاد میتواند زمینه صادرات به سایر کشورها را فراهم کند؟
فرجی: اگر سابقه همه شرکتها یا افراد موفق را مطالعه کنیم، از تهدیدها یا مشکلات، فرصتی به دست آورده و به موفقیت رسیدهاند. اگرچه همیشه با بازارهای همسایه ارتباط داشتهایم، اما با توجه به نزدیکی فرهنگی و مذهبی میتوانیم خدمات بیشتری به این کشورها ارائه کنیم. اما میبینیم که کشور ترکیه در صادرات از ما پیشی گرفته است. دلیل این امر اختلاف قیمتها و بداخلاقیهای صادراتی خودمان است. ضمن تایید اظهارات آقای خلیفهسلطان باید عنوان کنم که بازار جهانی ثبات میطلبد. جدا از بحث افزایش یا کاهش قیمتها، ما به ثبات نیاز داریم تا بتوانیم برنامهریزی کنیم. این نوسانات شدید مسلما به صادرات ما هم لطمه میزند. ;
گروسی: یک ساختمان از اجزا به وجود میآید و قیمت اجزا در بهای تمامشده مسکن اثر میگذارد. کاهش قیمت تمامشده ساختمان، وابسته به کاهش قیمت تولید است. در این راستا مجلس، دولت و فعالان صنعت هر کدام وظیفهای برعهده دارند. یکی از ضعفهای مجلس این است که قانون را پشت درهای بسته تصویب میکند. به همین ترتیب، دولت نیز در هیئت وزیران و بدون نظرسنجی از تولیدکنندگان و فعالان صنعت قانونی را تصویب میکند. در نهایت نه تنها به آن ها کمکی نمیکنیم، بلکه برایشان سد هم ایجاد میکنیم. ;
از طرفی قوانین تصویب میشود، اما اجرا نمیشود. یعنی اگر قوانین اجرا میشد، وضعیت صنعت ما اینگونه نبود. بنابراین به نظر من تصویب قوانین مهم نیست. مهم اجرای قوانینی است که تاکنون مصوب شدهاند. همچنین قوانین دست و پاگیر که سبب افزایش قیمت تمامشده مصالح میشود، باید اصلاح شود. متاسفانه تاکنون از سرمایهگذاران و تولیدکنندگان و از تولید مصالح مرغوب استاندارد و پیشرفته متناسب با علم روز حمایت نکردهایم. به همین دلیل نمیتوانیم با کشورهای دیگر مثل ترکیه رقابت کنیم.
در کشوری مثل کرهجنوبی حتی یک کیلوگرم معادن سنگآهن وجود ندارد. اما 55 میلیون تن قطعات فولادی تولید میشود. ما فقط 4 میلیارد تن ذخایر شناخته شده آهن داریم. اما تولید فولادمان ; 14 میلیون تن است.
بر این اساس، در فراکسیون تولید ملی و کمیسیون صنایع و معادن، پیشنویس طرح قانون حمایت از تولید را برای کاهش قیمت تمامشده تولید در کشور تهیه کردهایم و در مرکز پژوهشهای مجلس، درباره آن تحقیق و بررسی میکنیم. آمادگی داریم که از نظرات تولیدکنندگان و صاحب نظران نیز در این قانون استفاده کنیم. در سایت هم قرار میدهیم.
به نظر شما استراتژی دولت و مجلس برای حمایت از تولید چه باید باشد؟
گروسی: بارها از وزیر صنعت درخواست کردهایم که استراتژی صنعت کشور را از صفر تا 100 مشخص کند. اما متاسفانه استراتژی برای صنعت کشور مشخص نشده و چالش عمده مجلس همین موضوع است. ما باید مشخص کنیم که در صنعت ساختمان چه هدفی داریم. باید بدانیم در چه صنایعی میتوانیم بهرهوری و درآمد بیشتری کسب کنیم. مثلا در صادرات خدمات فنی و مهندسی، رشد پتروشیمیها یا گسترش تولید آهن یا فولاد. علاوه بر نظر کارشناسان مجلس، مرکز پژوهشها و کمیسیونهای تخصصی صنایع و عمران، لازم است که در تعیین استراتژی صنعت، نظر افراد باتجربه و فعال در حوزههای مختلف را هم جویا شویم. ;
چه مشکلاتی در زمینه تولید دارید؟
خلیفه سلطان: در صنعت فولاد هماهنگی بخشها (کنسانتره، گندلهسازی، آهن اسفنجی، فولادسازی، ریختهگری و نورد) دشوار است. علی رغم سرمایهگذاریهای بسیار در این بخشها، مدیریت سرمایهگذاری یعنی توزیع صحیح سرمایهها اعمال نشده است. مشکل دیگر ما این است که به دو تکنولوژی کوره بلند و احیای مستقیم روی آوردهایم. در حالی که تکنولوژیهای معمول در دنیا بیشتر به درد بخش خصوصی میخورد و وزارت صنایع باید مروج تکنولوژیهای جدید تولید فولاد خام شود. ما ذخایر فراوان زغالسنگ حرارتی داریم. ولی از آن ها بهرهبرداری نکردهایم. اگر در تولید فولاد از زغالسنگ حرارتی استفاده کنیم، بسیار اقتصادیتر است.
;با استفاده از زغال سنگ حرارتی، دیگر لازم نیست سنگ آهن را کنسانتره یا گندله کنیم. به این ترتیب چند فرآوری حذف میشود. ;
سالانه 17 میلیون تن سنگآهن صادر میشود که 9 میلیون تن آن مربوط به معادن خصوصی است. اگر از بخش خصوصی حمایت میشد و فرآوری را با زغالسنگ حرارتی انجام میدادند، 9 میلیون تن سنگآهن را صادر نمیکردند.
;چند سال قبل این مدلها را به وزارت صنایع عرضه کردیم و پس از چند سال مقاومت در این وزارت خانه اکنون این فضا فراهم شده است. به نظر من مدلها، تکنولوژی ها، اندازههای تکنولوژی و… باید خصوصیسازی شود. صنعت گران برای تولید محصولات خود با نبود مواد اولیه مواجهند و از خارج باید وارد کنند. این خلا باید با ترویج ت کنولوژی پر شود. ;
با وجود تمام کاستیها، بخشهای فولاد و پتروشیمی به نسبت سایر بخشها پیشتازند و آینده روشنی را پیش روی بخش فولاد میبینم. اما در زیرساختهای آن (نزدیکی به معادن فولاد یا آب و حمل و نقل) بسیار مشکل داریم. بهترین نقطه اقتصادی برای تولید، در کنار معادن یا مرزهای آبی کشور است و کارخانهها باید در این مناطق احداث شوند. هماهنگی بخشهای مختلف صنعت فولاد و ایجاد تناسب و توازن مهم است.
فرجی: در همه حوزهها قوانین به روز و کامل است. ما در اجرای قوانین ضعیفیم و این ضعف حتی با فرهنگ ما عجین شده است. علاوه بر بحث نبود مواد اولیه، ما با مشکل عدم رعایت استانداردها از سوی تولیدکنندگان مواجهیم. در مقایسه با تولیدکنندگانی که از توانمندی بالاتری در ارائه کالاهای پیشرفتهتر و باکیفیت برخوردارند، بسیاری از تولیدکنندگان کالاهای غیراستاندارد، 100 برابر بیشتر میفروشند. چون لابی خوبی دارند، با قیمت ارزانتر میفروشند و نظارتی هم بر روند کار آن ها اعمال نمیشود.
گروسی: صنعت ساختمان بخش اعظم تولید کشور را تشکیل میدهد. ما سرمایه، منابع ملی و نیروهای متخصص را در اختیار داریم. اما متاسفانه علاوه بر اینکه استراتژی صنعت نداریم، آمایش سرزمین را هم در نظر نگرفتهایم. برای صنایع مختلف باید آمایش سرزمین را در نظر بگیریم و مشخص کنیم که با توجه به قابلیت مناطق مختلف، در هر شهری چه فعالیتهایی باید انجام گیرد. مثلا کارخانه فولاد را کیلومترها دور از معدن سنگآهن تاسیس میکنند و هزینههای حمل سبب افزایش هزینههای تولید میشود. همچنین برای کاهش هزینه تولید باید به تولید انبوه برسیم.
در ایران تولیدکنندهای ضرر میکند که تولیدکننده همان کالا در کشور ترکیه (با استفاده از تکنولوژی یکسان و با قیمت بالاتر انرژی و دستمزد کارگر) سود میکند. چون تولیدش انبوه است. پس تولیدکننده باید از فروش و تولید بیشتر سود کند، نه گران کردن کالا. ;
با توجه به اصل 44، بحث دیگر این است که دولت هیچ گاه نتوانسته در بخش اقتصاد موفق عمل کند. سه سال قبل که قیمت دلار کمتر از هزار تومان بود و تولیدکنندگان برای حمایت از تولید داخلی و جلوگیری از واردات کالاهای بیکیفیت از چین و… درخواست افزایش نرخ دلار را داشتند، مسئولان دولتی قبول نکردند. اما امروز میبینیم که بهای دلار با جهش ناگهانی به مرز 4 هزار تومان رسید و نه تنها شوک ایجاد کرد، به تولید هم آسیب شدیدی زد.
در واقع دلالها بازار ارز را مدیریت کردند و با خرید و نگهداری ارز به اقتصاد کشور ضربه زدند. بعضی شرکتها هم دلار را به قیمت دولتی از دولت میخرند و در بازار آزاد میفروشند. بخش خصوصی، مجلس و دولت باید با هماهنگی وضعیت را بهبود بخشند.
خلیفه سلطان: اگرچه نرخ ارز جهش ناگهانی داشت و بحران ایجاد کرد، اما معتقدم که میتواند فرصتی باشد تا در جهت تحقق اهدافمان از آن استفاده کنیم. در این شرایط اگر مدیریت صحیحی اعمال شود، میتواند به فرصت مناسبی برای بخش صادرات کشور تبدیل شود. در صنعتی مثل فولاد، واردات و صادرات ضروری است و هر کدام آسیب ببینند فعالیت متوقف میشود. مثلا ما مجبوریم فولاد و شمش وارد کنیم. اما صادرات هم باید داشته باشیم تا به فعالیت خود ادامه دهیم. پول سرمایهگذاری جهت راهاندازی کارخانهها با صادرات برمیگردد. اما هم در واردات و هم در صادرات به ما آسیب وارد شده است. در واردات تمام خریدها مدتدار (شامل یوزانس و ریفاینانس) است و باید به نرخ امروز تسویه شود که معادل چند برابر قیمت خرید است. نمیتوان صنعت را اینگونه اداره کرد. ;
با توجه به مباحثی که مطرح شد، در شرایطی که تولیدکنندگان و فعالان صنعت ساختمان وضعیت کنونی اقتصادی را غیرمعمولی و اضطراری عنوان می کنند، پیشبینی شما از وضعیت بازار مصالح ساختمانی تا پایان سال جاری چیست؟ آیا در وضعیت فعلی تولیدکنندگان میتوانند به فعالیت خود ادامه دهند؟
خلیفهسلطان: محدودیتها باید معقول و براساس عرف اقتصادی باشد. خوشبختانه چون عمده فولاد کشور در بورس کالا و در یک ساز و کار رقابتی توزیع میشود، اگر روند صادرات و واردات محصولات فولادی معقول باشد، حتی در همین شرایط که بخش خصوصی حدود 30 تا 40 درصد نیاز خود را از خارج تامین میکند، میشود بازار را اداره کرد. اگر ساز وکار رقابتی بازار را حفظ کنیم، در شرایط موجود پیشبینی میکنم که بحران جدی نداشته باشیم.
فرجی: مسلم است که تولید متوقف نمیشود. اما تصور میکنم که به غیر از شرکتهای تولیدی معتبر، باقی تولیدکنندگان به تولید ارزان روی بیاورند و به خودشان اجازه دهند که استانداردها را رعایت نکنند. در اینجا دیگر مسئولان نباید اجازه دهند که افزایش قیمتها باعث ایجاد رانت و تولید مصالح غیراستاندارد شود. درمجموع به نظر میرسد که پس از یک دوره رکود به خاطر شوکی که وارد شده است، شرایط دوباره به حالت عادی بازگردد.
گروسی: مهم نیست که نرخ دلار چقدر افزایش یافته، مهم مدیریت موضوع است. تحریمها را نیز از 32 سال قبل داشتهایم و اکنون حلقه آن تنگتر شده است. اگر بخش خصوصی را حمایت کنیم، تمام تحریمها را دور میزنند. دشمنان این فرصت را برای ما فراهم کردهاند که در همه بخشها تولید کنیم و به خودکفایی برسیم. در این میان نباید با تولید مصالح ساختمانی غیراستاندارد و صادرات آن ها، خود را در بین کشورهای دنیا بدنام کنیم. اگر خودتحریمیها را درمان و قوانین دست و پاگیر را پالایش و به آن ها عمل کنیم، آینده تولید و صنعت کشور را روشن میبینم.