گزارشی از نخستين نشست ایرانشهر قزوین با موضوع بازخوانی مفهوم ایرانشهر؛
هزاران سال زندگی با اندیشه‌ای مبتنی بر ايران‌شهر
اولین نشست از سلسله نشستهای ایرانشهر قزوین از سوی شرکت عمران و بهسازی شهری ایران با همت دبیرخانه طرح توسعه اندیشه ایرانشهر و همکاری انجمن دوستداران یادمان‌ها و دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین با سخنرانی سید محمد بهشتی برگزار شد.
در آغاز این نشست که در دانشگاه آزاد اسلامی قزوین برگزار شدمعززی،
مدیر اجرایی دبیرخانه ایرانشهر به شرح این جریان فکری پرداخته و اعلام
کرد:خواستگاه اصلی این جریان به سخنرانی مقام عالی وزارت راه و شهرسازی باز
می‌گردد.
معززی در ادامهسه چالش اساسی قابل زندگی بودن شهرها (فقدان
سرزندگی، حس تعلق، آلودگی و …)، مساله جابهجایی و مساله کالایی شدن و سوداگری را
مهمترین رئوس فرمایشات وزیر راه و شهرسازیدر تشریح مسائل و مشکلات شهر و
شهرنشینی معاصر برشمرد و افزود: مقام عالی وزارت راه و شهرسازی راه حل‌های پاسخگو
به این مسائل را چارهجوییهای مقطعی نداستند و بازخوانی اندیشه ایرانشهر در دوران
معاصر را به عنوان یک راهحل و جریان فکری کمکرسان در پاسخگویی به این چالشها مطرح
کردند.
معززی سخنرانی مقام عالی وزارت را شروعی بر تعریف برنامه‌های مختلف در
راستای توسعه و تداوم این جریان فکری معرفی کرد و با اشاره به نشستهای برگزار شده
در تهران تحت عنوان سلسله نشستهای ایرانشهر آن را از جمله این اقدمات و برنامهها
برشمرد.
وی با اشاره به ضرورت فراهم کردن فضای گفتگو و بسترسازی بهرهمندی از
دیدگاههای مختلف به برگزاری نشستهای ایرانشهر در سایر شهرها اشاره کرد و برگزاری
نشست قزوین را نیز مغتنم شمارد.
مهندس بهشتی نیز در این نشست در خصوص بازخوانی مفهوم ایرانشهر
بیان کرد:توجه به موضوع اندیشه ایرانشهری از سوی مقام عالی وزارت راه و
شهرسازی اتفاق مبارکی است. این موضوع نشان از این دارد که این اندیشه از حاشیه به
متن انتقال یافته است. اما به کار بردن این واژه بدون تامل در واقعیت آن و واکاوی
معنا و مفهوم دقیق اندیشه ایرانشهری، نگران کننده است.
وی در ادامه با بیان اینکه آنچه در اندیشه ایرانشهر مهم است وارداتی
نبودن آن است گفت: اندیشه ایرانشهری از دیرباز در این سرزمین وجود داشته است . این
اندیشه قرار نیست ساخته شود یا نظریه‌پردازی شود، بلکه اندیشه‌ای است که ما هزاران
سال مبتنی بر آن در این سرزمین زندگی کردیم. حال چون فراموش شده است تلاش داریم
آن را بازخوانی کنیم.
رئیس پژوهشکده میراث‌فرهنگی در این‌باره اعلام کرد:برای مطالعه
در حوزه ایرانشهری، کتابها و مقالاتی وجود دارد که عنوان ایرانشهر در آن دیده می‌شود
اما ادبیات در این موضوع حجیم نیست. اما جالب است بگویم تمام ادبیات ما درباره
اندیشه ایرانشهری است. مولانا، حافظ، ابوریحان بیرونی، بوعلی سینا و شاهنامه. اصلا
جز اندیشه ایرانشهری کسی صحبتی نکرده است منتها اصطلاح اندیشه ایرانشهری در ادبیات
به روشنی و وضوح به کار نرفته است. ما دچار فقر نیستیم به جای آن از فرط غنا ممکن
است از گشنگی بمیریم.
بهشتی با تأکید براین نکته که اندیشه ایرانشهری حاصل تعامل تاریخی
ایرانیان با محیط خود بوده است گفت:از ۱۷۵۰ سال پیش تاکنون یعنی از دوره
ساسانی تا دوره قاجار توصیفاتی وجود دارد که بلااستثنا سرزمین ایران را بهترین
سرزمین‌های جهان توصیف میکنند، اما از نیمه‌دوره قاجار تا امروز ما سرزمین‌مان
را بدترین سرزمین جهان می‌دانیم. در دوره جدید اتفاقی افتاده است که ما سرزمین‌مان
را بدترین سرزمین و فرهنگ‌مان را فرهنگ غلط می‌دانیم.
وی در ادامه بالقوه بودن سرزمین ایران،موقعیت جغرافیایی ویژه
ایران،کیفیت پراکندگی زیست‌گاه‌ها در ایران،قائم به ذات بودن در
ایران وتعامل با دیگران رااز ویژگی‌های سرزمین ایران برشمرد و
گفت:نامهتنسر سرزمین ایران را سرزمینی بیغلط می‌داند این در
حالی است که هم‌اکنونطرح‌های توسعه‌ای در کشوربدون شناخت، قصد اصلاح
غلط‌های این سرزمین را دارند.
بهشتی در ادامه در بحث بالقوه بودن ایران، اشراف به گوهر نهان این
سرزمین را مستلزم شناخت دانست که این روند را همان کیمیاگری یعنی از قوه به فعل
درآوردن در همه زمینه‌ها؛ معماری، شهرسازی، هنر و… است.
این مقام مسئول ویژگی ایران در موقعیت جغرافیایی آن راپل
ارتباط بودن آن ازشرق و غرب دانست و گفت:جهان ایرانی ناشی از این موقعیت
جهانی وسیع از اسپانیا تا اروپا و چین است که سبب شده در بحث‌های جهانی‌شدن و
جهانی‌سازی ویژگی ایرانی‌ها، جهانی بودن آن‌هاباشد.در حقیقتاین
جهانی بودن سبب رندی ایرانیان به معنای پرده پرده بودن ایرانیان شده که در معماری
این سرزمین در معماری اندرونی و بیرونی راه یافته است.
بهشتی کیفیت پراکندگی زیست‌گاه‌ها در ایران را با مثال‌هایی در مورد
زیستگاه‌های وسیع در اروپا، زیستگاه‌های نواری در حاشیه نیل و زیستگاه‌های پراکنده
در ایران دانست و افزود:زیستگاه‌های ایران در حاشیه راه‌های مهم شکل‌گرفته
حتی اگر شرایط محیطی مناسبی نداشته‌اند. حتی در دو نوار البرز و زاگرس شهرها در
کنار راه‌های مهم و محل عبور راه‌ها از این دو نوار شکل‌گرفته‌اند.
وی به ویژگی قائم‌به‌ذات بودن به‌عنوان خصیصه‌ای سرزمینی اشاره کرد که
از آرش تا دهخدا و پیرنیا و… تداوم داشته و بدون داشتن سازمان و… خود جور همه
را کشیده‌اند و کارهایی کارستان کرده‌اند مانند دهخدا که پس از تشکیل سازمان لغت‌نامه
چیز زیادی به آن اضافه نشد.
حامد مانی فر؛ مدیرکل اداره راه و شهرسازی استان قزوین، مهندس
اسماعیلی، مدیر معماری و شهرسازی قزوین، مهندس ناصری فر؛ مدیر عمران و بهسازی
قزوین، مهندس رشوند؛ مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی، مهندس قاسمی؛ معاونت سازمان
نوسازی و بهسازی، مهندس حضرتی مدیرکل سازمان میراث فرهنگی، مهندس شیخ الاسلام
معاونت سازمان میراث فرهنگی، اساتید برجسته‌ای چون دکتر سلطان زاده؛ ریاست دانشکده
معماری و شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی، دکتر تهرانی؛ عضو هیات علمی دانشگاه شهبد
بهشتی، و پژوهشگران و صاحب نظرانی همچون مهندس مجابی، عضو هیات علمی دانشگاه علم و
صنعت، مهندس خطیبی،معمار و مهندس پرهیزکاری معمار و پژوهشگر شهر و جمعی از
فرهیختگان، نهاد های غیردولتی(انجمن) و دانشجویان حوزه های معماری و شهرسازی، مرمت
و رشته‌های مرتبط حضور داشتند. در این نشست که به مدت ۲ ساعت به طول انجامید بیش
از ۱۴۰ نفر شرکت کردند.
در پایان نشست به رسم ادب یادبودی به مهندس سید محمد بهشتی از سوی
برگزار کنندگان تقدیم شد./
