هویت؛ حلقه مفقوده فضای شهری اهواز
اهواز، شهری با بیش از هزار سال قدمت و عناصر هویتی فراوان است که امروزه یک عنصر مهم خود یعنی هویت را همچون حلقهای گم شده از دست داده است.
به گزارش صما و بر اساس یادداشتی از امیر آهن جان، مدیرکل ارتباطات و امور بینالملل شهرداری اهواز، جای شکی نیست که نیاز انسان به زیبایی یکی از اساسیترین نیازهای اوست، همانگونه که آبراهام مازلو در طبقه بندی سلسله مراتبی نیازهای انسان، نیاز به زیبایی را یکی از نیازهای متعالی و برتر انسان به شمار آورده است لذا انسان همواره در تلاش برای رسیدن به زیباییها است؛ هدف هنرهای محیطی و شهری نیز خلق آثار و مفاهیمی است که در وهلهی نخست زیبایی را برای انسان به ارمغان آورد، این امر میتواند در معماری شهری و متناسب با هویت شهری و شهر که به گفته کریستوفر الکساندر یک اثر هنری بزرگ است، نمود پیدا کند.
معماری شهری قبل از مدرنیزه شدن عمدتاً محصول خلاقیتها و محدودیتهای اقلیمی و باورهای فرهنگی و مذهبی افراد هر منطقه بوده است، امروزه شهرهای بزرگ اغلب توسط فضاهای عمومی خود شناخته میشوند، کیفیت عملکرد این فضاها یکی از عناصر ارزیابی قدرتمندی شهرها و توانایی آنها در ایجاد تفریح و سرگرمی، زیباییهای طبیعی و فضای باز برای شهروندان خود است، این فضاها در مقولههایی مانند ایجاد و تقویت غرور ملی، افزایش گردشگران، سرمایه گذاری اقتصادی و کمک در ایجاد سلامت و بهبود کیفیت زندگی به شهرها سود میرساند که این امر نقش مهمی در الگوهای برنامهریزی شهری و اجتماعی کردن مناطق و محلات دارد. یکی از دلایل قدرتمند بودن فضای عمومی، اصالت و باهویت بودن آن فضا است.
هویت را میتوان یک خود نامگذاری کرد که با دیگری متفاوت است، همان گونه یک شخص یک قبیله دارای هویت است یک شهر و فضای آن نیز دارای هویت است، شکلگیری و تداوم هویت شهری به معنای حفظ ساختار موجود نیست چرا که در این صورت با سنت برابر و در تقابل با مدرنیته قرار میگیرد، اینجاست که هنر معماران و طراحان فضای شهری تجلی پیدا میکند تا ضمن نوسازی و بروز کردن فضای شهری و محلهها بنا به ضرورتهای روز خود با حفظ عناصر خاص باعث تداوم هویت شهری شود.
اهواز، شهری با بیش از هزار سال قدمت و عناصر هویتی فروان است که امروزه یک عنصر مهم خود یعنی هویت را همچون حلقهای گم شده از دست داده است به طوری که شهر نه بر پایه اصالت خود بلکه بر اساس تقلید بدون اندیشه از دیگر شهرها و کشورها بدون توجه به الگوهای بومی خود در حال توسعه و شکلگیری محلات جدید است. فقدان آشنایی لازم، اهمیت و ضرورت الگوهای بومی و شیفتگی الگوهای غربی باعث شده است در توسعه شهری بسیاری از واقعیات اهواز به فراموشی سپرده شود یا به عبارت دیگر خویشتن را فراموش کرده و یک شکاف میان معماری شهری، فرهنگ و تاریخ اهواز ایجاد شده است. به طور کلی میتوان گفت، محیط زندگی انسانها نقش مهمی در تعدیل روحیه و آرامش آنها دارد و هرچه این فضا با هویت درونی اشخاص همبسته تر باشد مردم نسبت به آن احساس تعلق خاطر بیشتری خواهند داشت و همواره نسبت به حفظ و حراست از آن حساستر هستند، اهواز دارای مؤلفههای هویتی گوناگونی اعم از تاریخی و معماری به واسطه قدمت زیاد این شهر به ویژه معماری دوران ساسانی، جغرافیایی به واسط دارا بودن پوشش خاص گیاهی خود، فرهنگی به دلیل جای دادن اقوام، ادیان و مذاهب مختلف در خود است، البته مهمترین عناصر هویتی اهواز از دیرباز تا کنون را میتوان رود کارون و همچنین هشت سال دفاع مقدس نام برد.
رود کارون که در تمام طول اهواز کشیده شده و نواری سبز رنگ به نام ساحلی در کنار آن ایجاد شده با دارا بودن ۹ پل یک پتانسیل بزرگ برای ایجاد فضای عمومی، تفرجگاه و امور فرهنگی مذهبی است، اما متأسفانه این مورد با وجود اقداماتی که انجام شده همچنان به گونهای که باید و شاید از آن استفاده نشده است. برای اینکه اهواز بتواند هویت خود را به همگان بشناساند لازم است از نیروی متخصص در زمینههای بومی، مردمشناسی، سیاسی، اجتماعی و جغرافیایی، جهت انتخاب موضوعات و فرمهای هویتی و همچنین هنرمندان متخصص در زیباسازی بصری جلوههای شهری بهرهمند شود.