چهره ماندگار معماری؛
مصالح بازیافتی و انرژی‌های تجدیدپذیر در پایدارسازی بسیار اهمیت دارد
محمود گلابچی دوره‌های لیسانس و فوق لیسانس مهندسی راه و ساختمان را با رتبه اول در دانشکده فنی دانشگاه تهران به پایان رساند و دکترای راه و ساختمان و فوق دکترای سیستم‌های ساختمانی (سازه در معماری)، را از انگلستان دریافت کرد. از او ۱۸ عنوان کتاب به چاپ رسیده است. به مناسبت برگزاری قریب‌الوقوع اجلاس سازندگان و طراحان مشهد در ۲۸ و ۲۹ شهریور، با این چهره ماندگار معماری ایران به گفتگو نشستیم که مشروح آن در پی می‌آید.
وضعیت نمای شهری در ایران و مشهد چگونه است؟
در همه شهرهای ایران چه تهران، چه مشهد و چه سایر شهرها، ازضوابط دقیقی در ارتباط با نمای شهری برخوردار نیستیم و باید چارچوب و مبنایی برای شهرسازی و هویت شهری تعیین شود. امیدوارم با کمپین نما و هویت شهری که توسط صما پیگیری می‌شود و سایر فعالیت‌هایی که در دانشگاه‌ها انجام می‌شود بتوان به الگوی مناسب برای طراحی نما رسید.
چگونه نما می‌تواند در امر فروش ساختمان، ارزش افزوده ایجاد کند؟
برای اینکه نما ارزش افزوده محسوب شود باید به سه عامل توجه کرد؛ اول مطلوبیت طرح، جذابیت بصری و زیبایی بنا، دوم، کیفیت و ماندگاری مصالح و اجزایی که در نما استفاده می‌شود و سوم، استفاده از مصالحی که در ایران وجود دارد نه مصالح وارداتی بی‌کیفیت. باید ازمصالحی استفاده کنیم که مبدا و منشاء آن ایران است. این کار به به نفع استقلال و افزایش اشتغال و رونق اقتصادی کشور است.
به مصالح ساختمانی که در ایران وجود دارد اشاره کردید لطفا درباره معماری بوم آورد نیز توضیح دهید و اینکه با مصالح بوم آورد چگونه می‌توان هویت ایرانی را در معماری حفظ کرد؟
اصطلاحی که تخت عنوان معماری بوم آورد، امروزه در دنیا استفاده می‌شود، در معماری ما ریشه دار است. در هر منطقه از ایران بر اساس مصالحی که در آنجا وجود داشته، بنا ساخته می‌شد. بنابراین در یزد یک نوع معماری بر اساس مصالحی که وجود داشته می‌بینم. در گیلان یا استان‌های شمالی ایران مصالحی دیگر به کار می‌رفت و این تفاوت اقلیم را می‌توان در معماری مناطق مختلف ایران دید. به همین ترتیب، در جنوب ایران معماری دیگری را می‌بینم و در غرب ایران که کوهستانی است نیز، مصالح متناسب با آن اقلیم به کار می‌رفت. بنابراین در گذشته معماران ما به این نگاه توجه داشته اند. معماری هر منطقه‌ای هویت محلی آن را به نمایش می‌گذاشت و اکنون نیز باید به این سمت برویم.
در ساختمان کوچک و در ساختمان‌های لوکس چطور می‌شود نماسازی کرد؟
استفاده مجدد از مصالح بازیافتی هم در نماهای کوچک مهم است و هم در ساختمان‌های عظیم. سالانه ده‌ها میلیون تن نخاله ساختمانی در کشور رها می‌شود که آلوده‌کننده محیط زیست است. این زباله‌ها در مکان‌هایی رها می‌شوند که محل زندگی نسل‌های بعد است؛ بنابراین باید به سمت استفاده از مصالح بازیافتی رفت.
نکته دیگر، بهینه بودن مصرف انرژی در ساختمان‌هاست. عایق کردن دیوارها مانع مصرف انرژی بیشتر می‌شود. در هر ساختمانی باید موضوع مصرف مصالح و ذخیره کردن انرژی رعایت شود.
پایدارسازی در ساختمان‌های کوچک مقیاس چگونه اتفاق می‌افتد؟
باید از دوجداره کردن در و پنجره‌ها و نماهایی که عایق‌اند سود برد. نکته دیگر استفاده مجدد از آب است که از باران یا شکل‌های دیگر مصرف به دست می‌آید. با فرآیند تصفیه می‌شود این آب را برای مصارف دیگر مثل شستشو یا فضای سبز در نظر گرفت. موادی که قابلیت بازیافت دارند و استفاده از عناصر طبیعی در ساختمان و همچنین استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر نکته دیگری است که باید به ان توجه شود.
در کشوری مثل ایران که بیش از ۲۰۰ روز آفتاب داریم از پنل‌های خورشیدی برای تامین انرژی باید استفاده کرد. همه این موارد هم در ساختمان‌های بزرگ اجرایی هستند و هم در ساختمان‌های کوچک و به پایداری و حفظ محیط زیست کمک می‌کنند.
ساختمان پایدار چگونه ارزش افزوده برای طراحان و سازندگان و مصرف کنندگان ایجاد می‌کند؟
ما برای پایداری گاهی باید کمی بیشتر هزینه کنیم. احتمالاً مبلغ سرمایه‌گذاری اولیه ما بین پنج تا ده درصد اضافه می‌شود؛ اما هزینه‌های زمان بهره‌برداری کاهش می‌یابد و برگشت اقتصادی بیشتری هم برای ما دارد. در حقیقت ما سرمایه اولیه اندکی بیشتر را می‌پذیریم که طی چند سال، این سرمایه برگشت می‌خورد. همچنین امروزه مسائل مربوط به مصرف انرژی و مسائل حقوقی مربوط به محیط زیست و اینکه قطعا حامل‌های انرژی قیمتشان افزایش خواهد یافت، سبب می‌شود سازندگان به سمتی بروند که پایداری برای آنان مهم شود. طبیعتا اختلاف کمی بیشتر در سرمایه‌گذاری در ابتدای کار کاملا به نفع سازندگان و مصرف‌کنندگان است.
استفاده از تبلیغات برای برجسته‌سازی ایمنی در ساختمان جهت ایجاد ارزش افزوده چقدر مهم است؟
اولین کار، ارتقای فرهنگ جامعه است؛ اینکه مردم ما بدانند برای ایمنی ساختمان در برابر زلزله یا حریق باید مثلا امکانات اطفای حریق و راه‌های خروج مناسب را در نظر بگیریم و کارهایی انجام دهیم که برای حفظ جان مردم در طول بهره برداری ساختمان مهم است. این فرهنگ باید جا بیفتد که برای ایمنی ساختمان باید هزینه‌هایی کرد؛ چرا که جان انسان‌ها بالاتر از هرچیز دیگری است. برای این فرهنگ‌سازی، نقش رسانه و تبلیغات و آموزش و اطلاع‌رسانی مهم است.
از طرف دیگر ضوابط و چارچوب‌هایی به صورت قانونی باید در مقررات ملی ساختمان وجود داشته باشد. هم‌اکنون قوانینی برای ایمنی وجود دارد که در زمان اجرا و صدور پروانه به طور جدی باید دنبال شوند که هم مردم و هم سرمایه گذاران در این مورد که تجهیزات ایمنی باید بیشتر در ساختمان‌ها مد نظر قرار گیرد نه تنها مقاومت نکنند؛ بلکه خود راغب نیز باشند.
آیا امکان استفاده از مشوق در جهت ایمن‌سازی ساختمان‌های موجود وجود دارد؟
بخشی از ضوابط ایمنی که الزامی است و بحث تشویق در این موارد مطرح نیست. در مورد حریق ضوابطی درباره راه‌های خروج و ضرورت‌ها و حداقل‌های ایمنی نوشته شده که حتما باید توسط سازندگان اجرا شود.
از دیگر سو، مثلا در ساختمان بزرگ مسکونی باید آب‌فشان‌ها یا راه‌های خروج مردم هنگام حادثه تعبیه شود تا جمعیت راحت‌تر بتواند به هنگام حادثه از ساختمان خارج شود یا تعبیه آسانسورهایی که در زمان حریق صرفا مختص آتش نشان‌ها طراحی می‌شود. همچنین شهرداری‌ها یا مسئولان ناظر، در صدور پروانه شهرداری باید مشوق‌هایی قرار دهند؛ مثلا از زیربنای ساختمان کسر کنند یا در موقع صدور پروانه، تخفیف‌هایی در نظر بگیرند. در کشورهای دیگر درهای متعدد در راهروهای دانشگاه‌ها یا بیمارستان‌ها نصب می‌شود تا انتقال حریق را مهار کند که در کشور ما الان الزامی نیست؛ اما در نظر گرفتن چنین مواردی می‌تواند ایمنی را در ساختمان‌های مختلف بالا ببرد.
