فرشید پورحاجت، فعال صنعت ساختمان و دبیر کانون سراسری انبوه‌سازان کشور
نظام مهندسی ایران؛ از نظارت حرفه‌ای تا بازار کوپن مهندسان
۳۰ سال پس از تاسیس، سازمان نظام مهندسی ساختمان ایران، با حدود ۶۰۰ هزار عضو، هنوز نتوانسته برخی مشکلات ساختاری و نظارتی خود را برطرف کند. فعالان صنعت ساختمان هشدار می‌دهند که مهندسان با دریافت مبالغ کلان برای طراحی، نظارت و اجرا، اغلب تنها روی کاغذ حضور دارند و ساخت‌وساز کشور از مسیر واقعی خود منحرف شده است.
نظام مهندسی ساختمان؛ از رشد کیفی تا نقدهای صوری
سازمان نظام مهندسی ساختمان ایران از سال ۱۳۷۴ با اهدافی چون ارتقای ایمنی، بهداشت، آسایش محیط‌های مسکونی و ایجاد بستری برای رقابت‌های بین‌المللی شکل گرفت. طی سه دهه گذشته، این سازمان نقش مهمی در ارتقای کیفیت و استانداردهای ساختمان‌ها داشته است لذا کارشناسان معتقدند که نظام مهندسی می‌تواند با به‌روزرسانی فناوری‌ها و نظارت دقیق، فرآیندهای ساخت‌وساز را بهبود دهد.
با این حال، انتقادهایی جدی علیه عملکرد این سازمان مطرح است. فرشید پورحاجت، فعال صنعت ساختمان و دبیر کانون سراسری انبوه‌سازان کشور می‌گوید: «سازمان نظام مهندسی بابت هر متر مربع ساخت و ساز در دورافتاده‌ترین نقاط کشور حدود یک میلیون تومان دریافت می‌کند. مهندسان بابت طراحی، نظارت و اجرا پول می‌گیرند اما اغلب در محل پروژه حضور ندارند. به نظر می‌رسد این سازمان بیشتر به توزیع کار بین مهندسان محدود شده است.»
وی ادامه داد: «۶۰۰ هزار مهندس داریم، اما چه تعداد همزمان کارمند دولت و ارائه‌دهنده خدمات مهندسی هستند؟ بسیاری از این افراد از دو جا حقوق می‌گیرند. ما مخالف خدمات مهندسی نیستیم، بلکه نیازمند ساماندهی آن هستیم.»
نظام مهندسی به بازار کوپن مهندسان تبدیل شده است
پورحاجت با اشاره به گریدهای ۱، ۲ و ۳ گفت: «هر مهندس متناسب با رتبه خود سهمی سالانه از پروژه‌ها دریافت می‌کند و نوبت آن‌ها تنها یک بار در سال است. این فرآیند موجب شده نظارت‌ها بیشتر صوری باشد تا واقعی و اثرگذار.»
او افزود: «۳۰ سال از عمر قانون نظام مهندسی گذشته و هنوز هیچ قدرتی نتوانسته آیین‌نامه اجرایی و صنفی صنعت ساختمان را به‌طور کامل عملیاتی کند. ساختار فعلی معیوب است: ناظر پولش را از مالک می‌گیرد و گزارشش را به شهرداری می‌دهد، درحالی‌که باید به مالک گزارش دهد.»
راهکار اصلاح نظام نظارت
پورحاجت پیشنهاد کرد: مالک باید امین و سرپرست پروژه خود را داشته باشد و یک نفر دیگر که پروژه را طراحی کرده و صلاحیت اجرا دارد می‌تواند نظارت کند که آیا این مجری کار طراحی شده را درست اجرا می‌کند؟ همچنین شهرداری باید از محل منابع حاصل از پروانه‌های ساختمانی بازرس سر پروژه بگذارد و در صورت تخلف دستور اصلاح یا توقف پروژه دهد.
وی تاکید کرد: در حال حاضر تمام کشورهای توسعه‌یافته از استانداردهای فدراسیون بین‌المللی مهندسان مشاور (FIDIC) در صنعت ساختمان استفاده می‌کنند، چرا ما نباید استفاده کنیم؟ امیدواریم وزارت راه و شهرسازی این اصلاحات را در کشور انجام دهد. در غیر این صورت این دولت هم مثل دولت‌های دیگر می‌آید و می‌رود.
وی تاکید کرد: «بدون بازاندیشی کلی در ساختار صنعت ساختمان، انحراف‌های موجود ادامه خواهد داشت. هرکس اعم از انبوه‌ساز، پیمانکار یا شرکت مهندسین مشاور باید در یک سازوکار شفاف فعالیت کند و پاسخگو باشد تا جلوی انحراف‌های سال‌های گذشته گرفته شود.»
