محمدرضا قانعی تحصیلات معماری خود را در حد فاصل سال 1350-1356در دانشگاه تهران گذرانده و پس از آن D.P.LG معماری را در دانشگاه هنرهای زیبا پاریس(U.P.A Architecture ) فرانسه و رشته دکتری «آمایش سرزمین» را در دانشگاه سوربون فرانسه پشت سر گذاشته‌است. وی فعالیت‌هایی حرفه‌ای خود را در حد فاصل سال 1980-1987 میلادی در کشورهای فرانسه و امریکا آغاز کرده و پس از بازگشت به ایران تحت عنوان مدیرعامل و مدیر ارشد شرکت مهندسان مشاور پلشیر پروژه‌های موفقی را در بخش عمومی و خصوصی به ثبت رسانده‌است. وی همچنین به تدریس در دانشگاههای پردیس اصفهان، دانشگاه آزاد خوراسگان، دانشگاه شاهین شهر پرداخته و استاد راهنمای بسیاری از دانشگاه های معماری بوده است. قانعی بنیانگذار دفتر مشاوران پلشیر است و پروژه های زیادی را عموما در حوزه اداری، عمومی مانند موزه، کتابخانه و دانشگاه طراحی و اجرا کرده است. این پیشکسوت معماری اصفهانی جوایز متعدد داخلی و خارجی دریافت کرده است که از بین آنها می توان به این موارد اشاره کرد: جایزه اول معماری آبادی سال1371،جایزه معمار (رتبه اول و رتبه سوم) 20سال معماری مسکونی بعد از انقلاب در سال 1381، جایزه شایستگی یونسکو برای مرمت و بهسازی خانه تاریخی پلشیر سال 1381،پذیرش پروژه خانه قانعی در بخش معماری پاویون ایران، بینال هنری ونیز سال 1394، کسب رتبه اول مسابقه A Design برای خانه قانعی سال 1396،کسب نشان افتخار آسیا- اقیانوسیه 2017 در حفاظت میراث فرهنگی از سوی یونسکو برای مرمت و احیای خانه فرهنگ آفتاب واقع در روستای مزرعه شور شهرستان کوهپایه اصفهان. با وی مصاحبه ای داشته ایم که در ادامه می آید.
چه نکاتی را در طراحی فضاهای آموزشی مد نظر قرار می دهید؟
هر معمار در ابتدای مسیر طراحی و ساخت پروژه‌هایی که به وی سپرده می‌شود مدینه‌ی فاضله‌ای را در ذهن خود مجسم می‌سازد که سعی در تحقق آن دارد. آنچه در طراحی دانشگاه‌ها و فضاهای آموزشی برای شخص بنده اهمیت می‌یابد آن است که بواسطه کیفیت‌های بوجود آورده، کاربران اصلی این بنا یعنی دانشجویان احساس بهتری از فضای موجود دریافت کنند و این نیت زمانی تجلی یافته‌است که دانشجو بخواهد زمان بیشتری را در این فضا سپری کند و ارتباطات بهتری را با سایر کاربران بوجود آورد. به طراحی فضاهای آموزشی بیش از فضاهای مسکونی راغب بوده و هستم و لذت بیشتری را در طراحی این قبیل پروژه‌ها تجربه می‌کنم. «کارفرما» از مهمترین فاکتورهای تاثیرگذار در اولویت یافتن پروژه‌های آموزشی در مقایسه با پروژه‌های مسکونی است؛ از آن جهت که در نگاه من معماری باید ما را به سمت کار نو ببرد در حالی که در همکاری با کارفرمای بخش خصوصی این بداعت محدود می‌شود. حتی اگر کارفرما خود معمار باشد. در ساخت پروژه‌های عمومی با کارفرمایانی در تعامل هستیم که به ما اجازه کار بدیع می‌دهند.
لطفا درباره ساخت و ساز تمدن ساز برای مخاطبان ما بگویید.
واقعیت این است که معماری چیزی جز بحث تمدن سازی نیست. غیر از این باشد از نظر من معماری نیست. یک معمار رسالتی در برابر محیط، فرهنگ و جامعه دارد. در فرهنگ دهخدا درباره معمار نوشته است: آنکه عمارت می کند و باعث رونق و تعالی می شود. معماری یک بیان فرهنگی است و تبلور فیزیکی آن فرهنگ و تاریخ آن جامعه است. بنابراین معماری باید در جهت خلق کیفیت و ارزش گام بردارد.
نظر شما درباره معماری بومی و محلی چیست؟
معماری ما از زمانی که تحت تاثیر معماری غرب قرار گرفت چه از لحاظ فکری و چه در نمود شکلی و فیزیکی آن حالت کپی پیدا کرده و به تالیف نرسیده است. باید در نظر داشت که دستیابی و حفظ معماری بومی هر منطقه مستلزم آگاهی معماران، فرهنگ کارفرمایان و تدابیر مسئولان شهری است. معماری بومی یا به تعبیری معماری زمینه‌گرا ، معماری است که با اقلیم، آب‌و هوا و شکل فیزیکی بستر خود مطابقت دارد. علاوه بر آن آنچه که در تکامل مولفه‌های یاد شده در معماری بومی اهمیت می‌یابد آن است که معماری علاوه بر «اینجایی بودن» می‌بایست «این زمانی» باشد. در این راستا همواره در تلاش بوده‌ام تا معماری که خلق می‌کنم بتواند جنس و درونمایه ایرانی داشته باشد و در عین حال نیازهای جدید زمانه خود را برآورده سازد؛ به عبارتی دیگر می‌بایست بهره‌گیری معماری کنونی ما از تجارب گذشته خود در مقام راهنمایی خواستن باشد؛ به‌گونه‌ای که با شکلی جدید پاسخ‌گوی سبک زندگی امروزی باشد.
همان‌گونه که اشاره شد یکی از عوامل تاثیر گذار در تحقق یافتن معماری بومی فرهنگ کارفرمایان است. یکی از دلایلی که ما در بخش خصوصی کار نکردیم تازه به دوران رسیدگی کارفرماهایی بود که معماری را دنبال می کنند که معماری بومی نیست. البته این عدم آگاهی فرهنگی در کارفرماهای دولتی هم دیده می‌شود و نمود آن تخریب‌های روزافزون بافت‌های تاریخی است. معضل اصلی آن است که مسکن به یک کالای تجاری و مسکن سازی به یک سوداگری تبدیل شده و غالب سرمایه امروز نزد افراد بی فرهنگ است.
در نهایت باید در نظر داشت توسعه معماری بومی و تجلی آن در جامعه مستلزم وجود ضوابط طراحی و اجرایی تعریف شده‌ای است. ای کاش وزارت راه و شهرسازی، میراث فرهنگی و شهرداری‌ها گامی در این راستا بر می‌داشتند. در دهه 80 میلادی یعنی 45 سال پیش، نورماندی ضوابط شهرداری ای داشت که بر اساس شرایط اقلیمی آن تعریف شده بود و می‌بایست سقف‌ها آردوواز با رنگ مشکی و شیبی تند ساخته می‌شد. در جنوب فرانسه سقف‌ها سفالی و به رنگ قرمز بود. و یا در عمان پایتخت اردن نماها به رنگ سفید بود و همین رنگ خود سبب می‌شد پیوستگی در بافت ایجاد شود و ما شاهد کارهای عجیب و غریب نباشیم. با وجود آنکه سالیان درازی است که در راستای حفظ و استمرار معماری بومی صحبت‌هایی شده است اما هم‌چنان به حداقل‌هایی برای داشتن یک بافت منسجم و پیاده سازی افکار و خواسته‌هایمان دست نیافته‌ایم.
