تلاش براي تصرف بخش‌هايي از پارك ملي خجير
درست در نخستين روز ماه آذر و در حالي كه هنوز چند هفته از ابلاغ سياست‌هاي محيط‌زيست از سوي رهبر معظم انقلاب نگذشته بود بخش‌هايي از « پارك ملي خجير» در حاشيه تهران مورد تصرف يكي از نهادها قرار گرفت.
آنها وارد پارك شده و البته با مقاومت محيط بانان مستقر در منطقه
مواجه شدند و همين موضوع درگيري‌هايي را هم بين طرفين به وجود آورد. آنها درصدد
تصرف بخشي از خجير بودند كه ادعا دارند براي تامين امنيت تاسيسات مستقر در پارك
ضروري است؛ در حالي كه بر اساس قوانين ايران و جهان، پارك‌هاي ملي جزو اراضي ملي
محسوب شده و تحت عنوان مناطق چهار گانه سازمان حفاظت محيط‌زيست قرار دارند.
براساس اخبار به دست آمده هر چند عمليات فوق، با اقدام قضايي سازمان حفاظت
محيط‌زيست و نيز حضور معصومه ابتكار در خجير موقتا متوقف شده است؛ اما باز در
روزهاي بعد ادامه يافته و قرار است با رعايت الزامات محيط‌زيستي مجددا انجام شود.
در همين حال كارشناسان هشدار مي‌دهند در شرايط كنوني، كلانشهر تهران
كه با انواع آسيب‌هاي جدي محيط‌زيستي مواجه است ديگر توان تغييرات قلمرو اكولوژيكي
جديد را ندارد و در صورت ادامه تخريب مناطق حفاظت شده و پارك‌هاي ملي، حتي با
رعايت آنچه ملاحظات محيط‌زيستي گفته مي‌شود، پايتخت مي‌رود تا به يك كانون بحران
زده و از دست رفته تبديل شود.
مقاومت سازمان محيط‌زيست
نخستين روز از ماه آذر را شروع كرده بوديم كه خبر تصرف پارك ملي خجير
به گوش رسيد. هر چند از سوي مسوولان اداره كل محيط‌زيست استان تهران، اطلاعاتي به
بيرون درز نكرد و به هيچ خبرنگاري پاسخ داده نشد، اما اخباري درباره فنس كشي داخل
پارك و درگيري گروهي با محيط بانان خجير به بيرون درز كرد. موضوع از اين قرار بود كه
نيروهاي متصرف، در بخش‌هايي از شمال پارك ملي خجير وارد محدوده پارك ملي شده و
درصدد اتصال بخش‌هاي شمالي و جنوبي تصرف شده آن و فنس‌كشي كل پهنه فوق بودند كه با
مقاومت رو‌به‌رو شدند.
در همين حال محيط‌بان‌ها اجازه اجراي عمليات فنس‌كشي و تصرف را به متصرفان
نداده و در برابر اين هجوم مقاومت كرده‌اند كه همين مساله، موجب درگيري بين طرفين
و زخمي شدن چند تن از محيط بانان شده است. يك شاهد عيني كه نخواست نامش گفته شود
در اين‌باره گفت: « زد و خورد بين طرفين به وجود آمده بود. وضعيت به
گونه‌اي بود كه باور نمي‌كردي اينجا پارك ملي است و بايد مامن حيات‌وحش باشد.
محيط‌بان‌ها ايستادگي كردند و نگذاشتند كار فنس‌ها به‌طور كامل اجرا شود؛
اما با اين همه متصرفان قوي بودند و در بخش‌هايي فنس‌ها را با زور و بيرون راندن
محيط بان‌ها ايجاد كردند. » او تاكيد كرد كه در صورت ادامه اين عمليات غيرقانوني،
علاوه بر تصرف ارزشمندترين عرصه‌هاي بكر پارك، اين منطقه دو بخشي شده و ارتباط
حيات وحش در دو منطقه خجير و سرخه حصار از دست خواهد رفت كه اين خود يكي از جدي‌ترين
آسيب‌ها را براي اكوسيستم يكپارچه پارك ملي خجير و سرخه حصار ايجاد خواهد كرد.»
اهميت پارك‌هاي ملي
اسماعيل كهرم، استاد بين‌المللي دانشگاه و مشاور رييس سازمان محيط‌زيست
درباره اهميت پارك‌هاي ملي گفت: «از نظر قوانين ايران و جهان، پارك‌هاي
ملي داراي بالاترين درجه حفاظتي هستند. به گونه‌اي كه حتي يك سنگ نبايد در آنها جابه‌جا
شود. » كهرم هشدار داد: « خجير، گوشواره سلامت و زيبايي تهران است كه به دليل
همجواري با اين كلانشهر اهميت بسياري دارد. رويشگاه‌هاي آن، ريه‌هاي پايتخت به
حساب مي‌آيند كه اگر تبديل به آسفالت و سازه شوند و مورد هجوم ديگر ساخت و‌سازها
قرار بگيرند كار تهران تمام است.»
او كه دكتراي محيط‌زيست دارد در ادامه گفت: «چندي پيش شركت كنترل كيفي
آلودگي هواي تهران، گزارشي را تهيه كرده بود كه جمعبندي گزارش جالب توجه است و مي‌تواند
به اين موضوع مربوط باشد. تاكيد گزارش فوق بر اين بود كه اگر در منطقه خجير و سرخه
حصار تهران ساخت و ساز صورت بگيرد آلاينده‌هاي هوا به ميزان بسيار خطرناك‌تري از
امروز خواهند رسيد و تهران از دست خواهد رفت.
چرا كه اكنون اين مناطق اندكي از اكسيژن مورد نياز شهروندان ساكن
پايتخت را تامين مي‌كنند و آن‌زمان خود، كانون آلودگي خواهند شد. » كهرم هشدار داد
كه اگر مساله تصرف پارك ملي خجير و ديگر مناطق حفاظت شده را حل نكنيم اين «آتش زير
خاكستر» ممكن است در دولت‌هاي بعد مجددا مساله ساز شود.
اميدوارم عمدي نبوده باشد!
«اتفاق تصرف پارك ملي خجير، مخصوصا در زماني كه براي نخستين‌بار شاهد
ابلاغ منشور ١٥ ماده‌اي از سوي مقام معظم رهبري بوده‌ايم بسيار شگفت آور است.»
محمد درويش، مديركل دفتر مشاركت‌هاي مردمي سازمان حفاظت محيط‌زيست با اشاره به
مطلب فوق گفت: «در شرايطي كه شاهد هستيم چگونه عالي‌ترين مقام كشور، دولت و مردم را تشويق
به رعايت مقررات مربوط به محيط‌زيست و منابع طبيعي مي‌كنند اينچنين حركت‌هايي دور
از انتظار و شگفت آور است.»
محمد درويش در ادامه با تاكيد بر اينكه پارك ملي خجير ريه‌هاي ارزشمند
كلانشهر تهران است، گفت: « تهران امروز ديگر تحمل بزهكاري‌هاي اكولوژيك را نداشته
و توان ندارد تغييرات قلمرو اكولوژيكي را تحمل كند. بر اين اساس اميدوارم اين حركت
عمدي نبوده باشد. چرا كه ادامه اين عمليات يعني از دست رفتن امنيت زيستمندان و
نابودي رويشگاه‌هاي پارك ملي خجير و در اصل از دست رفتن پايتخت.»اين عضو هيات علمي
موسسه تحقيقات جنگل‌ها و مراتع كشور تاكيد كرد: « تجربه تلخ پارك ملي كوير نبايد
در خجير تكرار شود كه اگر بشود، تهران بحران زده امروز، با چالش‌هاي جديد و
غيرقابل حلي مواجه خواهد شد.
تهراني كه امروز از كمبود اكسيژن، كمبود آب‌هاي زيرزميني، نشست زمين و
از دست رفتن باغات قديم رنج مي‌برد ديگر توان بحران‌هاي جديد را ندارد. » او از
برخورد قانوني سازمان با متصرفان خبر داد و تاكيد كرد كه بر اساس دستور صريح مقام
فرماندهي كل قوا، سازمان در برابر اين تخلف و تصرف هرگز كوتاه نخواهد آمد.
درگيري بي‌سرانجام
تمام اين حوادث تلخ در حالي رخ داد است كه مقام معظم رهبري در نطق ١٧
اسفندماه و در جمع فعالان حوزه محيط‌زيست و منابع طبيعي كشور، حجت را بر همگان
تمام كرده و خطاب به دستگاه‌ها و شهروندان فرمودند: «دستگاه‌هاي مسوول بايد
قاطعانه با تعدي به منابع طبيعي به هر بهانه‌اي اعم از هتل‌سازي و جذب گردشگر و
حتي ساخت حوزه علميه و برخي توجيهاتِ به ظاهر قابل قبول، مقابله كنند. بايد در
قانون، اينگونه اقدامات جرم تلقي شوند و افراد سوءاستفاده‌كننده بي‌هيچ اغماضي مورد
تعقيب قضايي قرار گيرند و اگر در دستگاه‌ها كوتاهي انجام گيرد، بايد با عوامل اين
كوتاهي نيز به‌شدت برخورد شود.»
به نظر مي‌رسد ورود سازمان بازرسي كشور و ديگر نهادهاي نظارتي و حقوقي
به رخداد فوق مي‌تواند به گره‌گشايي و پايان دادن به اين مناقشه تلخ و به ظاهر
پيچيده كمك كند تا اندك عرصه‌هاي محيط‌زيست و منابع طبيعي اين آب و خاك مورد تخريب
و بي‌توجهي قرار نگيرند و منويات رهبري آنچنان كه شايسته است به اجرا درآيد. اين
مساله آزموني براي نهادهاي نظارتي نيز خواهد بود كه تا چه حد خود را ملزم به اجراي
قانون و نظارت بر آن و نيز دستورات مقام معظم رهبري مي‌دانند.
