دبیر شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران در نامه‌ای به مدیرعامل شرکت عمران و بهسازی شهری ایران و معاون میراث‌فرهنگی سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری مصوبه شورا را درباره اصلاح مصوبه ۹۴.۷.۲۷- ابلاغ محدوده تاریخی ۱۶۸ شهر کشور و تعیین رویکردهای کلی حفاظت و احیای محدوده های تاریخی- فرهنگی، ابلاغ کرد.
دبیر شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران در نامه‌ای به محمدحسن
طالبیان معاون میراث‌فرهنگی سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری و محمدسعید
ایزدی مدیرعامل شرکت عمران و بهسازی شهری ایران، مصوبه شورا را درباره اصلاح مصوبه
۹۴.۷.۲۷- ابلاغ محدوده تاریخی ۱۶۸ شهر کشور و تعیین رویکردهای کلی حفاظت و احیای
محدوده های تاریخی- فرهنگی در تهیه سندواحد بافت‌های تاریخی- فرهنگی ابلاغ کرد.
در نامه دبیر شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران به مدیرعامل شرکت
عمران و بهسازی شهری ایران و معاون میراث‌فرهنگی سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی
و گردشگری آمده است: پیرو مصوبه مورخ ۹۴.۷.۲۷ شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران،
موضوع ابلاغ محدوده بافت‌تاریخی ۱۶۸ شهر کشور، شورای‌عالی شهرسازی و معماری در
جلسه مورخ ۹۵.۱۲.۱۶ مواردی را به شرح زیر مصوب نمود:
۱. بنا بر مکاتبه شماره ۴۱۱۰ / ۹۵۲۵۰۰ مورخ ۹۵.۱۲.۸ سازمان میراث‌فرهنگی،
صنایع‌دستی و گردشگری در خصوص مغایرت بند ۲ مصوبه مذکور (موضوع تصویب محدوده های
تدقیق شده بافت‌های تاریخی توسط کمیسیون های ماده پنج)، با بند ۱۱ از ماده ۳ قانون
اساسنامه سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، متن بند مذکور به شرح ذیل
اصلاح می‌شود:
« ۲. لازم است محدوده‌های مذکور به هنگام تهیه طرح تفصیلی بافت
تاریخی- فرهنگی، مورد بررسی‌های تکمیلی قرار گرفته، تدقیق شده و به تایید نهایی
سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری برسد. »
۲. ضروری است سند واحد حفاظت از بافت‌های تاریخی- فرهنگی، موضوع بند ۳
مصوبه مورخ ۹۴.۷.۲۷، با توجه به موارد نه گانه مذکور در بند مورد اشاره، با مشارکت
سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری (معاونت میراث فرهنگی) و وزارت راه و
شهرسازی (شرکت عمران و بهسازی شهری) با رعایت قوانین و مقررات حاکمیتی میراث‌فرهنگی،
در اسرع وقت تهیه و جهت هماهنگی و رعایت در طرح‌های توسعه‌شهری به شورای‌عالی
شهرسازی و معماری ارایه گردد.
۳. نظر به جایگاه شورای‌عالی شهرسازی و معماری در هماهنگی طرح‌های
شهرسازی، ضروری است ضوابط عمومی حفاظت از بافت‌های‌تاریخی به منظور ابلاغ، جهت
رعایت در طرح‌های توسعه و عمران، ظرف مدت یک‌ماه توسط سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی
و گردشگری به دبیرخانه شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران ارایه شود.
۴. در راستای تحقق بند ۳ مصوبه مورخ ۹۴.۷.۲۷ شورای عالی شهرسازی و
معماری، موضوع تدوین سندی واحد برای بافت های تاریخی- فرهنگی، موارد ذیل، تحت
عنوان رویکردهای کلی حفاظت و احیای محدوده های تاریخی- فرهنگی به عنوان رویکردهای
کلی تهیه سند واحد بافت های تاریخی- فرهنگی به تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری
رسید.
رویکردهای کلی حفاظت و احیای محدوده های تاریخی- فرهنگی
محدوده‌های تاریخی- فرهنگی به بخش یا بخش‌هایی از شهر اطلاق می‌شوند
که منعکس‌کننده ارزش‌های تاریخی- فرهنگی شهر بوده و شکل آنها، حاصل تعامل مکان
(جغرافیا و بوم)، زمان (تاریخ) و باور (اعتقادات) در رابطه با انسان در یک پهنه‌زیستی
در طول تاریخ می‌باشد. این محدوده‌ها که به لحاظ ویژگی‌های شکلی، ساختاری و ارزش‌های
تاریخی- فرهنگی از سایر پهنه‌های شهری متمایز، قابل تشخیص و مستلزم شناسایی بوده،
توسط سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری تعیین می‌شوند.
۱. محدوده‌های تاریخی- فرهنگی شهرها با توجه به ویژگی‌های شکلی (ریخت‌شناسی)،
عناصر و اجزای متشکله و ساختارهای فرهنگی- اجتماعی شان قابل‌شناسایی هستند. این
محدوده‌ها، همچنین کلیه نظامات وابسته به آنها (نظام طبیعی، قنوات و…) نیازمند
توجه ویژه در نظام سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و طرح‌ریزی توسعه‌شهری هستند.
۲. اطلاق محدوده‌های تاریخی- فرهنگی به معنای توجه صرف به یک دوره از
تاریخ و معطوف به گذشته‌های دور نیست، بلکه به تمامی پهنه‌های ارزشمندی اشاره دارد
که حتی در دوره های متاخر برپا شده و واجد ارزش هستند.
۳. محدوده‌های تاریخی- فرهنگی شهرها به عنوان میراث‌فرهنگی یک ملت،
سازنده اصلی منظر تاریخی شهری، بیانگر ارزش‌های اجتماعی، اقتصادی و محیطی‌اند؛
لذا توجه توامان به حفاظت از میراث‌فرهنگی ناملموس و میراث‌فرهنگی ملموس و میراث‌تاریخی-
طبیعی در داخل بافت این محدوده‌ها ضروری است.
۴. محدوده‌های تاریخی- فرهنگی به منزله بخشی جدایی‌ناپذیر از پیکره و
استخوان‌بندی شهر امروزند؛ لذا پرداختن به موضوع حفاظت و احیای این پهنه‌های
ارزشمند باید با رویکردی جامع‌نگر در مقیاس شهر و سرزمین پیرامونی موردتوجه قرار
گیرد. این رویکرد بایستی متضمن تقویت و استمرار رابطه همه جانبه محدوده‌ها با کل
شهر باشد. این محدوده‌ها واجد آموزه‌ها و ویژگی‌های قابل‌تسری به بخش‌های جدید
توسعه‌شهری هستند.
۵. محدوده‌های تاریخی- فرهنگی به منزله پهنه‌های دربردارنده عناصر و
مجموعه‌های تاریخی و ارزشمند با شبکه‌ای از معابر در هم تنیده که ساختار و سازمان
فضایی بافت را تشکیل می‌دهد، شناخته می‌شوند. این بافت‌ها دارای فضاهای‌عمومی ویژه‌ای
هستند که همواره مکان رویدادها و قلمرو تعاملات اجتماعی بوده‌اند. محلات قدیمی و
تاریخی نیز، پهنه‌های سکونت را در این محدوده‌ها تعریف می‌کنند؛ لذا حفاظت از
اصالت و یکپارچگی در همه ابعاد در فرآیند حفاظت و احیای این محدوده‌ها ضروری است.
۶. حفاظت و احیای محدوده‌های تاریخی- فرهنگی فرآیندی جامع، تدریجی و
پیوسته از مجموع اقدامات کالبدی و غیرکالبدی با تاکید بر ساختارهای فرهنگی- اجتماعی
زمینه است. اقدامات مقطعی، پروژه‌محور و صرفا کالبدی به تنهایی پاسخگوی مشکلات
نبوده بلکه حفظ و احیای این پهنه‌های ارزشمند، ارتقای کیفیت زندگی ساکنان و حضور
جریان حیات‌شهری در آن در پی فرآیندی گام به گام، برنامه‌محور و خرد مقیاس در همه
ابعاد اجتماعی، اقتصادی و محیطی با تاکید مضاعف بر نقش اقدامات غیرکالبدی میسر می‌شود.
۷. محدوده‌های‌تاریخی- فرهنگی شهرها، مجموعه‌ای یکپارچه است که هرگونه
مداخله در آن، به ویژه مداخله کالبدی از جمله تخریب بناها، تعریض گذرها، افزایش
ارتفاع، افزایش تراکم جمعیتی و … وحدت آن را مخدوش و موجب از میان رفتن هویت و
شواهد ناظر بر ارزش‌های‌تاریخی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی بوده و امکان بازشناسی
ارزش‌های نهفته آن را از میان خواهد برد.
۸. نظر به غنای فرهنگی و اقلیمی و سرزمینی، مکاشفه دقیق ارزش‌های
زمینه، ضروری بوده تا در تدوین راهبردها، سیاست‌ها و همچنین برنامه‌های حفاظت و
احیا موردتوجه قرار گیرد.
۹. اعطای کاربری و نقش جدید به منظور بهره‌برداری مجدد از بناهای‌تاریخی،
با رعایت اصالت و یکپارچگی اثر و با حفظ کاربری غالب بافت‌تاریخی به عنوان یکی از
سیاست‌های کلیدی برنامه‌های حفاظت و احیا محسوب می‌شود که ضمن تقویت حس تعلق به
مکان نزد شهروندان و ایفای نقشی مهم در شکوفایی اقتصاد محلی، می‌تواند به عنوان یک
محرک توسعه حفاظت محور در بافت پیرامونی عمل نماید.
۱۰. فرآیند حفاظت و احیای محدوده‌های تاریخی- فرهنگی به عنوان موضوعی
چندوجهی و فرابخشی، نیازمند مشارکت و حضور تمامی دستگاه‌ها و کنشگران مرتبط و
موثر، متشکل از دستگاه‌ها و نهادهای ذیربط، نمایندگان سازمان‌های مردم‌نهاد و
دانشگاهیان است.
۱۱. با توجه به نقش محوری ساکنان در فرآیند حفاظت و احیا و به
منظور جلب مشارکت همه جانبه آنان، ضروری است طرح‌ها و برنامه‌های این محدوده‌ها با
محوریت ساختارهای فرهنگی- اجتماعی ساکنان و شناخت دقیق مختصات حیات شهری، با
رویکرد توانمندسازی اجتماعی و اقتصادی، شرایط را برای حضور و مشارکت ساکنان فراهم
نمایند.
۱۲. ضمن تاکید بر نقش محوری مدیریت شهری (شوراها و شهرداری‌ها) و با
توجه به ضرورت ایجاد یک فضای مدیریتی هماهنگ، یکپارچه و با اختیارات جامع و کافی و
همچنین نظر به تاکید ماده ۱۱۵ قانون برنامه چهارم و آیین نامه اجرایی آن، مدیریت
تخصصی و یکپارچه در امر حفاظت و احیای محدوده‌های تاریخی- فرهنگی متناسب با ظرفیت
و توان هر شهر بایستی در دستور کار قرار گیرد.
۱۳. با توجه به لزوم تعمیم و ترویج این رویکرد، نهادینه کردن آن از
طریق آموزش، گفتمان‌سازی، اطلاع‌رسانی و فعالیت‌های فرهنگی- ترویجی در کلیه ابعاد
و سطوح مختلف حرفه، نظام مدیریت و جامعه‌دانشگاهی و عموم مردم ضروری است. /
